Bilgisayarda Donanım Sorunları

Teknolojinin
ilerlemesi bilgisayarlar konusunda şüphesiz daha güçlü işlemciler, daha hızlı
sistemler ve daha geniş kullanım alanları şeklinde getirilere sahip. Her geçen
gün bunları doğrulayan yeni bir ürün ve teknoloji duymamız işten bile değil. Bilgisayarlar
konusunda teknolojinin ilerlemesiyle paralel giden bir durum da kesinlikle
sorunlardır. Sorunlar bazen kendi kafanızda şekillendirdiğiniz basit bir sebebe
sahipken bazen de bizim için tarif bile edilemeyecek saçmalıkta ve içinden
çıkılmaz şeyler olabiliyor. Bunların ışığında, bir çok kişinin artık
teknolojinin gelişkinliği ve sorunun kalitesi arasında doğru orantı kurması
çok doğal.

Zaman
ilerledikçe, bilgisayarda kendi sorunlarını kendileri çözmeye çalışan insanlar,
artık leb demeden leblebiyi anlayabilecek kıvama gelebiliyorlar. Tabii,
herkesin bilgisayar sorunları üzerine ayırabileceği fazla vakti yok ve kendi
işleriyle uğraşmaları daha önemli. Bu durumda bilen birilerinin yardımına
ihtiyaç duymaları da olası. Çoğu zaman bu bilen kişiler teknik servis
çalışanları veya bir arkadaştır. Bilen dediğimiz kişiler ise yardımlarında
başvurduğumuzda hemen yanı başımızda bitivermedikleri için bir noktaya kadar
bizlerin de soruna müdahale etmesi sorunların çözümlerini epeyce
kolaylaştıracaktır. En azından, sorunu çözemesek bile denediğimiz çözüm
yöntemleri sorunu çözecek kişiye çokça yardımcı olacaktır.

Olağan Şüpheliler

Bilgisayarda bir sorun olduğunda ilk nereye bakarsınız? Tabii
ki sorunun ortaya koyduğu semptomları inceler ona göre belirli bir tetkik
sırası belirlersiniz. Asıl kafamızı karıştıracak mesele şu ki; bir bilgisayarda
çıkan bir sorunun sebebi her zaman bozulmuş bir parça olmayabiliyor. Belki ilginç
bir durum; fakat karşılaştığımız bir çok sorun aslında standartların esnekliği
ve buna uyum sağlayamayan parça veya sürücülerden ibaret olabilir. Peki madem
standart diye bir şey var, bu esneklikler nasıl oluyor da sorunlara sebep
olabiliyor gibi bir soru sormaya hakkınız olduğunu biliyoruz; ne yazık ki cevap
verebilecek kişiler ancak bu standartların kullanım ve uygulamasından sorumlu

olan kurum ve üreticilerden başkası değil.

Bu sorunlu standartların en çok görüldüğü bilgisayar parçası
ise şüphesiz belleklerdir. Belleklerin sadece hızları değil, iç gecikme hızları
ve genel bir bakış açısıyla düşünüldüğünde markaları da birini diğerinden
farklı kılan noktalardandır. Aslında marka derken, bir belleği diğerinden
farklı yapan şey kutusunda etiketi olan üreticisi değil, belleğin üzerindeki
yarıiletken bellek parçalarını üreten üreticisidir. Çünkü, yaptığımız ayarlar
sonucu zorlanan veya başarım değerleri esnetilen bileşenler aslında onlardır.

Peki sorun çıkartan bir bellek neler yapabilir? Neler yapmaz
ki! Sistemin durduk yere yeniden başlamasına, çalıştırdığınız son sürüm sistem
canavarı bir oyunun durduk yere saçmalamasına veya sistemin hiç açılmamasına
sebep olabilir. Belki hiç böyle sorunlar ortaya çıkmaz; fakat bu sorunlu olan
ama çaktırmayan bellek sistem başarımından bir parça alır ve götürür.

Bir de güç kaynakları vardır ki bir çok konuda baş aktördür
ama pek görülmez ve bilinmezler. Nedense güç kaynaklarını kasanın bir parçası
olarak görme eğilimi (giderek azalma eğilimi gösterse de) süren bir yanılgıdır.
Hâlbuki biz kasa ve güç kaynağını ayrı ayrı alabiliriz ve ikisini de
birbirinden bağımsız olarak kendi ihtiyaçlarımıza göre seçebiliriz. Peki ne
gibi sorunlar çıkartır bu güç kaynağı dediğimiz parça? İlk başta bir elektronik
aygıt olarak bilgisayar ve yan parçalarının sağlıklı çalışması temiz ve fazlaca
dalgalanmayan bir voltaj rejimine bağlıdır. Dolayısıyla iyi bir güç kaynağı,
sağlıklı bir sistemin en temel unsuru olsa da sıkça es geçilen bir parça
olmasıyla büyük bir üne sahiptir.

Bir güç kaynağı çok ölümcül hatalara sebebiyet verebilirken görünmez
şekilde sistemin genel sağlığından çok şey alıp götürebilir. Özellikle sabit
disk gibi ömrü tamamen temiz voltaja bağlı bir bileşen bu tür ihmallerden çok
zarar görecektir. Belki biz, bu disk ilerleyen teknoloji sebebiyle pratikte kullanılmaz hâle gelmeden önce
onu değiştireceğiz; fakat ileriki safhalarda bir süre daha kullanılabilmesi
için ömrü vefâ etmeyecektir.

Anakartlar ise, her ne kadar üretim hataları haricinde pek
yoğun bir sorun çıkartmasalar da, üzerlerinde barındırdıkları bileşenler
sebebiyle, gerek mekanik olsun gerekse de sürücüsel olsun bir çok soruna
davetiye çıkartmaktadırlar. Neticesinde, biz bir parçadan uyumsuzdur şeklinde
bahsediyorsak (örneğin bellek), bu ürünün uyumsuz olduğu parça da anakarttır. BIOS,
denetçi yongalar ve daha bir çok bileşen, başımıza gizli sorunlar açmak için
sıraya dizilmiş gibi görünse de, endişeye mahal yok: Herkes bizim olaya
yaklaştığımız gibi, parçalar anakarta uymalı mantığıyla ilerliyor. Peki,
falanca sabit diskin; falanca markanın, falanca anakart modelinin, falanca
sürüm numaralı BIOSunda garip bir sorun verdiğini duysanız siz ne derdiniz?
Neyse bunu boş verin, biz elimizdeki sorunlara elimizden geldiğince çözüm
üretmeye çalışalım.

Siz değerli okuyucularımıza küçük bir hatırlatma: Buradaki
sorunlar ve çözümleri umarız işinize yarar. Bununla beraber sürekli aklınızda
bulundurmanız gereken bir gerçek var ki, bir soruna tam anlamıyla isabetli
teşhisi koymak, her ne kadar zaten burada anlattıklarımız hâlihazırda zor veya
uç durumlar gibi görünse de, her zaman bir uzman yardımını gerektirebilecektir.
Dolayısıyla bu rehberde anlatılanlarla veya anlatılmayan fakat bahsi geçen
çözüm yöntemleriyle çözüme ulaşmayı denemeniz durumunda risk tamamen size aittir.
Bunu da hatırlatmadan geçmeyelim istedik.

Bilgisayarım açılmıyor!

Tanım: Elektrik
var, meselâ monitör açılıyor ve bekleme konumuna geçebiliyor. Bütün bağlantılar
tam; ama yine de güç düğmesine basınca sistem açılmıyor.

Muhtemel Sorun: Burada
çözüme götürecek ihtimaller gayet fazla. Eğer hiç kasanın içine dokunmadıysanız
öncelikle kasanın arkasında bulunan güç kaynağı düğmesini denetleyin. O
kapalıysa açılmaması doğaldır. Evet, bu sadece bir denemeydi; tabii ki bu kadar
basit bir sorun beklemiyoruz. Bu durumda içerideki aksamı denetleyeceğiz.
Buradaki olası sorunları sıralayalım.

>Bazı anakartlarda bir önceki hızaşırtma (overclock)
girişimi başarısız olduysa açılmamakta direnebilir.

>Bellek veya işlemci gibi bileşenlerin bazı yanlış bağlantıları
veya yuvalarında olan kaymalar sistemin açılmasını engelleyecektir. Klavye,
Fare veya Grafik kartı bu sorunlara yol açmayabilir; fakat bellek ve işlemci
için geçerli bir durum olabilir.

>İçerideki güç bağlantıları bazen soketlerine tam olarak oturmayabiliyor.
Küçük ama baş ağrıtan bir sorun.

>Anakart üzerindeki on panel denetim düğme ve ışıklarının
takıldığı iğneler karışabiliyor.

Çözüm Adımları: Burada birbirinden bağımsız birkaç sorun
oluşmuş olabilir. Çözüm sırasında parçaların fiziksel hasar görmediklerini
kabul ediyoruz. Öncelikle şu arkadaşı anahtarı kontrol edelim. Bu arada, bu

anahtar güç kaynağının içine gömülmüş ve üzerine 110-220 yazan bir anahtar
değil. O anahtarla oynamayın. Türkiye sınırlarında sürekli olarak 220-230
şeklinde kalmalı yoksa güç kaynağınız anında duman üretmeye başlayacaktır. Bu
bahsettiğimiz anahtar, kolayca basılabilecek ve zerinde tahminen 1-0 yazan bir
anahtardır. Bunda bir sorun yoksa (ki bunu zaten gözden kaçırmamışsınızdır)
diğer ihtimallerle uğraşmak için kasanın içine doğru olan yolculuğumuza
başlayalım. Bir ihtimal ön panel bağlantıları bir şekilde gevşemiş veya
yerinden çıkmış olabilir. Bu panel bağlantıları hâlâ kasa içine girip çıkan
kullanıcıları deli edecek nitelikte renk kodlu iğneler olarak karşımıza
çıkıyor. Bir standarda varılmış olsa da kasa üreticileri bu tür bir tekli soket
henüz üretmedi.

Denetlemeye bu bağlantılardan bağlayabiliriz. Anakartın
kılavuzunda bu bağlantıların nelere tekabül ettikleri gösterilir. Yalnız
takarken bir cımbız veya minyatür pense gibi bir aletten yadım alabilirsiniz.
Genellikle bu bağlantılar kapağı yeni açılan kasada kolayca ulaşılamayan
yerlerdedir. İsterseniz bu bağlantılara ulaştığınızda kasa içinde düğmeye
ulaşan kabloyu denetlemek adına, sistemin bağlantıları açıkken güç tuşu
iğnelerine tornavida ile kısa devre yaptırarak sistemin düzgün çalışıp
çalışmadığını denetleyebilirsiniz. Bir de sakın kasa açık uyarısı verip
sistemin açılmasını engelleyen iğneleri unutmayın. Her ihtimalle onlara bir
jumper takarak işinizi garantiye alın.

Sorun bu şekilde hallolmadıysa kasa içindeki diğer güç
bağlantılarını denetleyebilirsiniz. Anakarta giden iki tana ana bağlantı
olmalı. Bunlardan birisi çok iğneli ATX bağlantısı, diğeri de dört iğneli iki
12 V taşıyan sarı-siyah renkli kare bağlantıdır. Bunların ancak bir yönde ve
bir tarafa dönmüşken anakarta oturduğunu biliyoruz; yanlış girmesi neredeyse
imkânsız (kırar veya yontarsanız sığabilir tabii, ama ben bunu dikkate
almıyorum).

Güç bağlantılarında da bir sorun yoksa, sıra bellek
yuvalarını ve bellek birimlerinin yerlerine iyice oturup oturmadığını
denetlemek geldi. Aslında bellek takmak olan veya olmayan bir iş gibi
görünüyor. Yani ya takılıdır ya da değildir; fakat bazen bellekler yuvalara
olması gerektiği kadar kolay ve sistemli şekilde oturmayabiliyor. Siz bellek
birimini yerine yerleştirip klipsleri kapattığınızı düşünürken aslında bir
taraf havada kalmış olabiliyor. Bu özellikle çok iyi ışıklandırılmamış
ortamlarda ve kalabalık bir kasanın içinde çalışırken herkesin başına gelebilecek
bir durum.

Son olarak, sorun hâlâ çözülmediyse denetlenmesi gereken bir
durum daha var. AMDnin soket A işlemcilerinde bazı dışarıdan görünen
bileşenler (diyot ve köprüler) yanlış yerleştirilmiş bir soğutucunun kurbanı
olabiliyorlar ve bu bileşenler üzerindeki kısadevre sistemin açılmasına engel
oluyor. Belki işlemci yanmıyor; fakat bu durumda voltaj regülatörlerinden garip
ve kısa süreli bir vızıltı geliyor ve sistemde fanlar bile çalışmıyor.

Bilgisayarım Açılışta Kalıyor!

Tanım: Güç sorunu
yok, her bağlantı yerli yerinde; fakat açılışta sistem mekanik olarak çalışsa
da monitör uyku kipinde kalıyor ve sistem herhangi bir hata sesi çıkartmıyor.

Muhtemel Sorun: Bazı
yonga setleri sistemin içindeki bellek veya işlemcilerin saat hızı ayarları değiştiğinde
açılmamakta direnebiliyorlar. Bazen de BIOS ile ilgili sorunlar bu hataya sebep
olabiliyor. Bunların yanında bellekler veya işlemci çalışmakta zorlanacağı bir
hıza veya başarıma (örneğin bellekler için daha düşük iç gecikme süreleri)
zorlanıyor da olabilir.

Çözüm Adımları: Bilgisayarınızın
güç kablosunu çekin. Arkadaki tüm bağlantı kablolarını çıkartın. Şimdi
bilgisayarınızın güç düğmesine basın (evet, çalışmayacak, burada bir hata yok).
Bu şekilde güç kaynağında kalmış olabilecek yükü boşaltıyoruz. Ardından kasayı
açmamız gerekiyor. Kasayı açarak BIOS piline veya BIOSu sıfırlamaya yarayan
iğnelere ulaşmamız gerekiyor. Bu iki bileşen genellikle birbirine yakındır.
Önce işin kolayını deneyelim. BIOS pilini, makine şu haldeyken çıkartıp bir
süre beklediğimizde BIOSun eski hâline dönmesi gerekir. Fakat, her anakartta
BIOS bu kadar kolay şekilde sıfırlanmayabilir. Bazıları size direnç
gösterebilecektir. Bu yöntem işe yaramazsa BIOS sıfırlama iğnelerine ulaşın ve
bilgisayara güç gelmesini sağlayın; fakat açmayın. Anakarta güç gelirken
yapmanız gereken şey, anakartın kitapçığında gösterilen BIOS ile ilgili sıfırlama
iğnelerini gerekli konuma getirmek, birkaç saniye beklemek ve tekrar eski
konumuna getirmektir. Bunu uyguladıktan sonra sisteminiz çalışmaya
başlayacaktır; fakat BIOS ayarlarından fabrika çıkış şeklinde
kullanmayacaklarınızı tekrar düzeltmeniz gerekecektir.

Bilgisayarım Açılışta Yeniden Başlıyor!

Tanım: Bilgisayar
açılırken her şey düzgün. Ne zaman ki işletim sistemi yüklenmeye başlıyor,
birden bire bilgisayar yeniden başlıyor.