Teknolojinin gelişmesi ile bilgisayar donanımları ve çevre birimleri de hızlı bir şekilde değişmeye ve gelişmeye başladı. Monitörler de bu donanımlardan bir tanesi. Haliyle, en iyi panel türü hangisi sorusu da birçok kullanıcının kafasını karıştırdı. Özellikle oyun sektörünün gelişmesi, oyunculara özel monitörlerin satışa çıkmasına da sebep oldu. Bizler de bu yazımızda, ihtiyacınıza en uygun panel türünü seçmenize yardım edeceğiz.
Geçmişte paneller arasındaki farklar daha keskin olsa da bu farklar gittikçe azalmaya başladı.
En iyi panel türü hangisi? TN vs IPS vs VA panel kapışıyor
Aslında en iyi panel şudur yanlış olacaktır. Çünkü seçilecek panel, kullanıcının yaptığı işe göre tercih edilmelidir. Tasarım işleri ile uğraşan bir kişinin ihtiyacı olduğu monitörün renk doğruluğu birinci öncelikken, çevrimiçi oyun oynayan bir kişinin önceliği monitörün tepki süresidir.
Bu sebeple en iyi panel türünden ziyade, bu paneller arasındaki farkı anlamak ve ihtiyaca göre seçim yapmak daha mantıklı olacaktır. Dilerseniz, daha fazla uzatmadan konumuza geçelim.
TN Panel
En iyi panel türü konumuza, panellerin genel prensiplerine bakarak başlayacağız. TN panel, LCD teknolojisinin en eski ürünüdür. Açılımı Twisted Nematic olan TN paneller için, kısaca sıvı kristallere voltaj verilmesi sonucu çalışır diyebiliriz. Voltaj uygulanması sonucu, panel içerisindeki bu sıvı kristaller hareket ederek hizasını değiştirir. Voltaj uygulanmadığı taktirde ise bu sıvı kristaller kapalı duruma geçer ve 90 derece bükülürler. Böylece diğer katmanlar ile birlikte ışığın geçmesine izin verilir. Voltaj uygulandığında ise bu sıvı kristaller bükülmez ve ışığı geçmesini engeller.
VA Panel
Açılımı Vertical Alignment olan VA paneller, dikey hizalama anlamına geliyor. Adından da anlaşılacağı üzere, bu teknoloji temel olarak voltaj uygulandığı zaman panel içerisinde bulunan sıvı kristallerin dikey olarak hizalanmasına dayanıyor. Bu durum, IPS ile VA panellerin birbirinden ayıran en temel özellik olarak karşımıza çıkıyor. VA panellerde kristaller ışık kaynağına dik olarak sıralanırken, IPS panellerdeki kristaller yatay olarak sıralanıyor.
IPS Panel
En iyi panel türü konumuza, IPS panel ile devam ediyoruz. Açılımı In-Plane Switching olan IPS paneller, diğer tüm LCD panellerde olduğu gibi sıvı kristallere voltaj verilerek kontrol ediliyor. Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi sıvı kristaller, VA panellerden farklı olarak dikey yerine yatay olarak sıralanıyorlar. Bu yüzden, sıvı kristallerin dönmesine gerek yoktur ve hali hazırda bir düzlemde durmaktadırlar. Sıvı kristallerin dönmeye ihtiyaç duymaması, birçok avantajı da beraberinde getiriyor tabi.
Görüş açıları ve renk doygunluğu
Paneller arasındaki farklar arasında, görüş açıları ve renk doygunluğu var elbette. Yazımızın bu kısmında, bu iki ana başlığa değineceğiz. Panelleri görüş açılarına göre değerlendirecek olursak, bu konuda en zayıf panel türü TN oluyor. TN paneller, yapıları gereği yanlardan bakıldığı taktirde görüntü kaybına uğrar. Son yıllarda geliştirilen TN paneller bu konuda biraz daha iyi olsa da genel olarak görüş açısı konusunda zaafları vardır.
IPS paneller, görüş açısı konusunda çok daha iyi iş çıkarıyorlar. Sisteminizde birden fazla monitör kullanacaksanız, TN panelli monitörlerden kaçınmanızı öneririz. VA paneller ise, IPS ve TN panelin arasında bir panel türüdür. IPS kadar iyi bir görüntü sunamamasına rağmen, TN panel gibi görüntü kaybına da uğramaz. Birçok IPS ve VA panel, 178 derecelik görüş açısı sunarken, TN panellerde bu açı düşüyor. Eğer TN panele sahip bir monitörünüz varsa, tam karşısından bakmanız gerekecek.
En iyi panel türü konumuzun bu kısmında da, renk doygunluğuna değineceğiz. Renklerin doygunluğu NTSC, Adobe RGB, sRGB ve DCI-P3 gibi renk gamutlarının ve standartlarının ne derece desteklendiğine bağlıdır. Örnek vermek gerekirse, Samsung’un bazı VA panelleri yüzde 125 sRGB ve yüzde 90 DCI-P3 renk gamutu desteği sunabiliyorken, bu destekler TN panellerde oldukça düşmekte. Geniş renk gamutuna sahip TN panellerde mevcut olsa da bunlar epey nadir diyebiliriz.
VA paneller, ortalama olarak yüzde 85 ile 90 arası DCI-P3 renk gamutu desteğine sahiptir. Bu konuda, en iyi VA paneller yüzde 95 seviyelerine çıkabiliyor. Giriş seviyesi IPS paneller ise ortalama yüzde 95 DCI-P3 renk gamutu desteğine sahiptir. Gelişmiş IPS panellerde, yüzde 100 sRGB, DCI-P3 ve Adobe RGB desteğini görebiliriz. Bu da IPS panelleri, tasarım ve düzenleme işleri ile uğraşanlar için biçilmez kaftan haline getiriyor.
Parlaklık ve kontrast
En iyi panel türü yazımızın bu kısmında, parlaklık ve kontrast oranlarına değineceğiz. Aslında maksimum parlaklık değeri, panel türünden bağımsızdır çünkü bu durum panellerdeki sıvı kristallerden etkilenmez. Ancak, kontrast oranlarında büyük farklılıklar var diyebiliriz.
IPS paneller ortalama 1000: 1 oranında bir kontrast değerine sahiptir. Bazı giriş seviyesi IPS paneller, TN paneller gibi 700: 1 oranında kontrast değerine sahip olabiliyor. TN panellerin ise giriş seviyeleri ortalama 700: 1 ve 900: 1 oranında kontrast değerlerine sahiptir. Bu oran iyi TN panellerde 1000: 1’e kadar çıkabilirken, IPS panellerde 1200: 1’e kadar çıkabiliyor.
Bu konuda en iyi iş çıkaran panel türü ise VA‘dır. Giriş seviyesi VA paneller ortalama 2000:1 oranında kontrast değerine sahiptir. Bu oran üst düzey panellerde 4500: 1’e kadar çıkabilirken, ortalama 3000: 1 oranı görülür. Eğer derin siyahlar ve yüksek kontrast oranları istiyorsanız, tercihiniz VA panel olmalı diyebiliriz.
IPS paneller, kontrast oranı açısında TN ve IPS’i ortasında kalıyor. Ancak IPS paneller, karanlık sahneler görüntülenirken IPS Glow adı verilen bir tür parlamaya neden olabiliyor. Bu da sanki panelin içinde harici bir ışık kaynağı varmış gibi görünmesine sebep olabiliyor. Kaliteli IPS paneller bu konuda iyi işler çıkarmasına rağmen, bu parlama IPS panellerin ortak sorunu diyebiliriz.
Renk kalitesi
En iyi panel türü konumuzun bu kısmında, renklerin kalitesinden bahsedeceğiz. Bu konu, aslında renk doygunluğu ile alakalı olsa da biraz daha farklı diyebiliriz. Renklerin kalitesi, sunulan bit desteğine bağlıdır. Bu konuda en kötü sonucu TN paneller verirken, giriş seviyesi TN paneller doğal olarak 6-bit desteğe sahiptir. 8-bit destek elde etmek için zaman zaman FRC kullanıldığı da görülür. Doğal 8-bit paneller ise daha yumuşak ve doğru renkleri kullanıcıya sunabilir. Tüm TN paneller doğal 6-bit olmasa da çoğu böyledir diyebiliriz.
Eğer doğal 8-bit panel desteği arıyorsanız, VA veya IPS panellere yönelmeniz gerekiyor. Bu panellerin bazı giriş seviyeleri 6-bit desteğe sahip olsa da birçoğu, ortalama olarak doğal 8-bit desteğine sahiptir. Doğal 10-bit renk desteği sunan panellerin çoğu ise IPS‘dir. Bazı paneller 10-bit olduklarını iddia etseler de bu, 8-bit + FRC ile sağlanır. Doğal olarak 10-bit desteğine sahip IPS panellerin oldukça pahalı olduğunu hatırlatmakta fayda var.
Tepki süresi
En iyi panel türü konumuzun bu kısmında, panellerin tepki sürelerine değineceğiz. TN panellerin hiç mi artısı yok dediğinizi duyar gibiyim. Tepki süresi, TN panellerin kendilerini gösterdikleri yer diyebilirim. Panellerin tepki süresine bağlı olarak gölgelenme (ghosting), bulanıklık ve genel netlik parametreleri değişiklik gösterir. IPS ve VA paneller eskiden çok kötü tepki sürelerine sahip olsalar da teknolojinin gelişmesi ile birlikte, bu farklar azalmaya başladı. Ancak, bu konuda TN panellerin avantajı halen devam ediyor.
Çoğu TN panel 1 ms tepki süresine sahiptir. Bazı yeni ürünlerde bu süre 0.5 ms’ye kadar düşebiliyor. Ancak TN panellerde ölçülen gerçek griden griye tepki süresi ortalamaları, 2 ile 3 saniye arasındadır. IPS paneller ise ortalama 5 ile 7 ms arasında tepki süresine sahiptirler. Bu değerler giriş seviyesi IPS panellerde 10, üst seviyede ise 3 ms olabilir.
VA paneller ise bu konuda en yavaş kalan panel tipi diyebiliriz. Üst seviye VA paneller 4 ms tepki süresine sahip olabilirken, bu değer ortalama 8 ile 10 ms arasındadır. Panellerdeki tepki süreleri ne kadar fazlaysa, o kadar fazla gölgelenme olur. Yani görüntüler, arkalarında iz bırakır. Ancak, pek çok insanın küçük ms farklarını ayırt etmesi pek mümkün değildir.
Tepki süreleri, tazeleme hızlarını da etkiler. 9 ms tepki süresine sahip bir 144 Hz panel, aslında 110 Hz‘lik bir panele eş değer akıcılığa sahiptir. 5 ms gibi daha düşük tepkime süresine sahip paneller, gerçek 144 Hz deneyimine daha yakındır. Ancak panel teknolojisinin giderek gelişmesi ile birlikte, paneller arasındaki farklar giderek kapanıyor diyebiliriz. Paneller, geçmiş yıllarda daha keskin farklara sahipti.
Tazeleme hızı
En iyi panel türü yazımızın bu kısmında, panellerin tazeleme hızlarına değineceğiz. TN panellerin avantajına girmişken, tazeleme hızına değinmemek olmazdı. TN paneller renk konusunda her ne kadar kötü olsalar da hız ve tepkime süresi konusunda da bir o kadar iyiler. Ancak TN, IPS ve VA panel arasındaki bu farklar giderek kapanıyor.
Geçtiğimiz yıllarda 240 Hz gibi tazeleme hızlarına ulaşmanın tek yolu TN panelken, gelişen IPS ve VA paneller de bu konuda oldukça iyi işler çıkarıyorlar. Hatta Asus’un son teknoloji ürünü olan ROG Swift PG259QN modeli, 360 Hz tazeleme hızının yanı sıra en düşük tepki süresine sahip monitör diyebiliriz. Çok iyi tazeleme hızına ve düşük tepki süresine sahip bir monitör almak istiyorsanız, TN panel devrinin yavaş yavaş kapandığını söyleyebiliriz.
En iyi panel türü yazımızın sonuna gelirken aslında en iyi panelin olmadığını, ihtiyaca göre panel tercih edilmesi gerektiğini anlamış olduk. Her monitörün kendine göre artıları ve eksileri bulunsa da bu farklar, gelişen teknoloji ile kapanmakta. Panellerin özellikleri kısaca özetleyecek olursak:
TN panelin artıları
- Düşük tepki süresine sahiptirler.
- Yüksek tazeleme hızlarına çıkabilirler.
- Gölgelenme ve ışık parlaması gibi sorunlar yaşamazlar.
- Daha çok rekabetçi oyuncular için uygundur.
TN panelin eksileri
- Düşük renk doygunluğuna sahiptirler.
- Renk kaliteleri düşüktür.
- Kontrast oranları düşüktür.
- Dar görüş açısına sahiptirler.
- Profesyonel işlerde kullanılamazlar
VA panelin artıları
- Hem oyun hem de profesyonel işlerde kullanılabilirler.
- Yüksek kontrast oranına sahiptirler.
- Siyahlar daha derindir.
- Yapıları gereği kavisli olmaya müsaitlerdir.
VA panelin eksileri
- VA panellerin çok büyük eksileri bulunmamasına karşın, her özellikten biraz durumundadırlar.
IPS panelin artıları
- İyi seviyede renk doygunluğuna ve kalitesine sahiptirler.
- Gelişen IPS teknolojisi ile yüksek tazeleme hızlarına ve düşük tepki sürelerine ulaşabilirler.
- Görüş açıları çok iyidir. Görüntü kaybına pek uğramazlar.
IPS panelin eksileri
- Kontrast oranları pek iyi değil.
- IPS Glow olarak adlandırılan siyah görüntülerde parlama sıkıntıları var.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}