Teknolojinin gelişimi, insanlar arasındaki iletişim ve bilgi edinme yöntemlerini önemli ölçüde etkiliyor. Masaüstü bilgisayarlar ile başlayan bu süreç, zaman içerisinde taşınabilir bilgisayar, tablet, akıllı telefon ve genel olarak akıllı cihazlara evirildi. İnternet tarayıcıları ise bu değişimde adeta köprü görevi gördü. Bu web ara yüzleri bilgisayarlardan akıllı telefon ve cihazlara kadar artık hayatımızın bir parçası.
İnternet bağlantısını kullanarak, web sitelerinin ziyaret edilmesine imkan sağlayan internet tarayıcılarının ortaya çıkışı ve gelişiminin hikayesi ise neredeyse internetin kendisi kadar baş döndürücü. Bu dosyada web tarayıcılarının ortaya çıkışından günümüze geçirdiği evrime göz attık. İşte bazıları tebessümle hatırlanan internet tarayıcılarının hikayesi… Keyifli okumalar.
Geçmişten günümüze internet tarayıcıları
Artık dünya genelinde günlük hayatın farklı formdaki oksijeni olarak adlandırabileceğimiz internet, farklı sistemler arasındaki iletişimi kurarak bizlere kolaylık sağlıyor.
Tabi ki internetin üstlendiği bu görevi biz, internet tarayıcıları aracılığıyla görüp, kontrol edebiliyoruz. Diğer bir adı web browser olan programlar sayesinde kullanıcılar; arama motorları, sosyal medya platformları, e-ansiklopediler ve bloglar başta olmak üzere internet sitelerini kolayca ziyaret edebiliyor.
İnternet tarayıcılarının genel özellikleri
Tarayıcılar, herhangi bir web sayfasının kullanıcı tarafından nasıl görüleceğini ayarlamasının yanı sıra, gelişmiş özellikleri sayesinde daha kolay bir deneyim de sunuyor. Ancak bilinen tüm tarayıcıların bünyesinde barındırdığı 7 ortak özelliği var. Bu işlevler arasında adres çubuğu, açılış sayfası, yer imleri, web geçmişi, şifre kaydetme, eklentiler ve gizli sekme özellikleri yer alıyor.
İlk internet tarayıcısı: Mosaic
İlk olarak 1992 yılında Mosaic ile internet tarayıcısı serüveni başlıyor. Mosaic, 1993-1997 yılları arasında National Center for Supercomputing Applications (NCSA) bünyesinde geliştirilmiş bir web tarayıcısı. Kendisi internetin (WWW) bilinirliğinin artmasına sebep olan tarayıcı unvanı ile biliniyor.
C programlama dili ile geliştirilen tarayıcı, aynı zamanda dosya aktarım iletişim kuralı, ağ haber aktarım protokolü ve Gopher gibi daha önceki internet protokollerini de çalıştırabilen bir istemciydi.
AmigaOS, macOS, Unix, OpenVMS ve Microsoft Windows işletim sistemleriyle kullanılabilen Mosaic‘in geliştirmesi 7 Ocak 1997‘de tamamen durduruldu. Ancak bu projenin bitmesinden sonra Microsoft harekette geçti.
Netscape Navigator
Amerika merkezli Netscape Communications Corporation, geliştirdiği Navigator tarayıcısı ile WorldWideWeb’den yararlanmak için girişimde bulunan ilk şirket oldu. Nisan 1994’te Marc Andreessen’i kurucu ortak, Kleiner Perkins’i de yatırımcı olarak işe alan Jim Clark’ın buluşu olan Mosaic Communications Corporation adıyla kuruldu. Clark ve Andreessen arasındaki ilk toplantı Netscape gibi bir hizmet için değil Nintendo benzeri bir ürün hakkındaydı. Akabinde Jim Clark ve Marc Andreessen Nintendo’ya bir online oyun ağı için 20 sayfalık bir sunum yaptı ama kabul edilmedi.
1993’de ortaya çıkan Mosaic’in yerini alacak şirketin ilk ürünü 13 Ekim 1994‘te piyasaya sürülen Mosaic Netscape 0.9 adlı bir web tarayıcısıydı. Piyasaya sürüldükten 4 ay sonra pazar payının dörtte üçünü almıştı. Mosaic, rekabete göre üstünlüğünden dolayı kısa sürede internet kullanıcılarının ana tarayıcısı haline geldi. Bu tarayıcının adı daha sonra Netscape Navigator olarak değiştirildi ve şirket adı da Netscape oldu.
1995’ten başlayarak Mosaic, Netscape’deki pazar payını kaybetti ve proje sona erdiğinde, 1997’ye kadar sadece çok az bir kullanıcısı kaldı. Microsoft, Mosaic’i 1995 yılında Internet Explorer oluşturmak için lisansladı.
American Online (AOL) şirketine satılan Netscape, yine isim değiştirerek Aurora Corporation oldu. AOL, Netscape’i önce Microsoft’a daha sonra Facebook’a sattı. Eski Netscape şirketi halen Aurora Corporation olarak bilinen Facebook’tur.
Bir çağın başlangıcı: Internet Explorer
Internet Explorer, ilk 4 sürümü boyunca Netscape ile rekabet için geliştirilmekte olan bir üründü.
Internet Explorer’ın ilk sürümü Spyglass, Mosaic tarayıcısı taban alınarak 1995 yılında yapılmıştır ve Microsoft ile Spyglass ile yapılan anlaşmaya göre Spyglass Microsoft’un IE ile elde ettiği kârın dörtte birini alacaktı. 3. sürümüne kadar dikkat çekmeyen bir tarayıcı olan Internet Explorer’ın pazardaki rakibi Netscape Navigator idi.
Internet Explorer ikinci sürümüyle birlikte teknolojik gelişmelere ayak uydurmaya başladı. macOS ve Windows desteği, SSL, HTTP çerezleri, RealAudio, VRML ve NNTP özellikleri ile adeta altın çağına giriş yaptı.
Geliştirme açısından hep geriden gelen tarayıcı, ilk süksesini Internet Explorer 3 sürümü ile gerçekleştirdi. Bu sürümde CSS, metabilgi ve PICS, ses ve video, Java ve ActiveX desteği sunarak en büyük çıkışını yapmayı başardı. Microsoft’un sıradaki hamlesi tarayıcı içerisine e-posta istemcisi, adres defteri, NetMeeting ve Windows Media Player’ı entegre etmek oldu.
Tüm bu adımlardan sonra, internet servis sağlayıcılarına tüm ağ paketleri Internet Explorer üzerinden gelmeye başladı. Pazarın tüm hakimiyeti IE’ye geçti derken, Microsoft, Netscape’e vuracağı ölümcül darbesini de planlamıştı.
Internet Explorer 4 sürümünü piyasaya süren Microsoft, işletim sistemi pazarındaki yüksek payını kullanarak Internet Explorer’ı Windows işletim sistemindeki ön tanımlı internet tarayıcısı yaptı. Bu hamle IE’nin pazar payında tarihindeki en yüksek sıçrayışı yapmasını sağladı ve Netscape’i adeta piyasadan silerek birinciliği ele geçirdi.
Bu başarının büyük bir kısmı, bugüne kadar tam 11 farklı sürümü yayınlanan Internet Explorer açısından çağ atlatsa da, gelişen internet teknolojilerine ayak uydurmakta sorunlar yaşayan Microsoft’a yeni bir rakip geliyordu: Opera!
Opera
1995 yılında kurulan Norveç merkezli Opera Software, 1996 yılında Opera isimli web tarayıcısını duyurdu. Ancak Opera, hiçbir zaman geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşamadı.
Örneğin 2012 yılında yayımlanan bir rapora göre, internet kullanıcılarının sadece yüzde 2’si Opera’yı tercih etti. Şirketin Opera-mini adını verdiği ve genellikle cep telefonları ve taşınabilir cihazlar pazarını hedefleyen web tarayıcısı sürümü, 40 milyonun üzerinde telefonda önceden yüklü olarak gelmesine rağmen beklenen kullanım oranlarına ulaşamadı. Tarayıcı, cep telefonlarının yanı sıra Nintendo’nun Wii oyun konsolu gibi farklı kategorilerdeki bazı cihazlarda da kullanılabiliyordu.
Mozilla Firefox
Bu grup, Firefox adını alacak tarayıcının, ileride Mozilla Suite’in yerini almasını umuyorlardı. 3 Nisan 2003’te Mozilla, o tarihten itibaren Mozilla Suite yerine Firefox ve Thunderbird’e odaklanacağını açıkladı. Mozilla Suite gönüllüleri ise SeaMonkey projesini oluşturdu ve 2005’te SeaMonkey, tamamen Mozilla Application Suite’in yerine geçti. Ancak bu projenin adı birkaç kez değiştirildi.
Internet Explorer ile tarihe gömülen Netscape Navigator’ı temsil eden bu tarayıcıya Phoenix ismi verildi. Adın özel bir anlamı bulunuyordu: Mitolojide yanarak öldükten sonra kendi küllerinden yeniden doğan bir kuş olan Zümrüdüanka’nın “külleri” anlamına geliyordu.
Ancak bu isim Phoenix Technologies şirketine ait olduğu için bu düşünceden vazgeçildi ve Firebird‘de karar kılındı. Ancak bu isim, aynı adı kullanan açık kaynaklı veritabanı yazılımı projesinin tepkisini çekince, bu isimden de vazgeçildi.
Mozilla Vakfı, karışıklığı önlemek adına tarayıcı isminin Mozilla Firefox olacağını açıkladı. Bu isim, kızıl panda hayvanının takma adı olarak biliniyor ve aynı zamanda bu hayvan, Firefox’un maskotu olarak da kullanılıyor.
2009 yılı sonlarında Firefox’un pazar payı yüzde 32 ile zirveye çıktı ve Firefox 3.5 sürümü bir süreliğine dünyanın en popüler tarayıcısı oldu. Ardından gelen Google Chrome’un yarattığı rekabetle birlikte Firefox’un pazar payı düştü. Mozilla’ya göre Aralık 2014 itibarıyla dünya çapında yaklaşık 500 milyon Firefox kullanıcısı bulunmaktadır.
2020 Şubat ayı itibarıyla; Statcounter verilerine göre Firefox masaüstü kullanım oranı yüzde 9,54 olarak açıklandı. Firefox tarayıcısı, 2006 yılında bir günde 8 milyon indirmeye ulaşarak Guiness Rekorlar Kitabına da adını yazdırmıştır.
Safari
Apple Macintosh bilgisayarlar 1997 yılına kadar sadece Netscape Navigator ve Cyberdog web tarayıcıları ile satışa sunuluyordu.
Daha sonrasında Mac için Internet Explorer, Apple ve Microsoft arasındaki beş yıllık anlaşmanın bir parçası olarak macOS 7.1 sürümünde varsayılan web tarayıcısı olarak yer aldı.
Apple, macOS 8’den macOS X Jaguar 10.2’e kadar IE tarayıcısını varsayılan olarak sunan Microsoft ile anlaşmasını sona erdirdikten sonra kendi tarayıcısını geliştirmeye başladı.
7 Ocak 2003’te Apple CEO’su Steve Jobs, Apple’ın Safari adı verilen kendi internet tarayıcısını geliştirdiğini duyurdu. WebKit adı verilen KHTML işleme motoru bulunan tarayıcı, 23 Haziran 2003‘te 1.0 sürümüyle tüm Mac kullanıcılarına sunuldu. 24 Ekim 2003 tarihinde ise tüm Mac bilgisayarlar için varsayılan tarayıcı olarak belirlendi.
Apple’ın internet tarayıcısını kendi ekosisteminin dışındaki kullanıcılara sunmaması, Safari’nin pazar payının büyüyememesine neden oldu.
Microsoft Edge
Aralık 2014’te, teknoloji yazarı Mary Jo Foley, Microsoft’un Windows 10 için “Spartan” kod adlı yeni bir web tarayıcısı geliştirdiğini haber yaptı. Foley, Internet Explorer’ın uyumluluk sebeplerinden dolayı tutulacağını, ancak “Spartan”ın Internet Explorer’dan bağımsız olarak yeni bir ürün olarak düşünülmesi gerektiğini ekledi.
Microsoft bu konudaki ilk resmi açıklamasını 21 Ocak 2015‘te yaptı ve “Spartan” hakkında temel konuları açığa kavuşturdu. “Spartan” Internet Explorer’dan ayrı bir ürün olarak çıkacaktı ve yeni bir isim taşıyacaktı; yeni isim resmi olarak açıklanmasa da içinde “Microsoft” isminin geçeceği konuşuluyordu.
Bunun üzerine Spartan, Windows 10 Teknik Ön İzleme yapı 100049′da kullanıcılara varsayılan tarayıcı olarak sunuldu. 29 Nisan 2015‘te resmi olarak Spartan adı Microsoft Edge olarak değiştirildi ve IE logosuna benzer yeni bir logo ile piyasaya sürüldü. 15 Ocak 2020‘de ise Chromium altyapısını kullanan Yeni Edge tarayıcısı piyasaya sürüldü ve Windows 10’un güncel sürümlerinde varsayılan tarayıcı olarak sunulmaya başlandı.
Kartlar yeniden dağıtılıyor: Google Chrome
Tarayıcı savaşlarının son büyük oyuncusu, geçmişten günümüze internet tarayıcıları listemizdeki en önemli nokta; ilk başlarda yer almasa da tüm endüstriyi neredeyse tekelinde bulunduran Chrome internet tarayıcısı, Eylül 2008’de Windows sürümü ile karşımıza çıktı.
Aslında Google’ın CEO’su Eric Schmidt, Google Chrome’un çıkışından 6 yıl önce bağımsız bir tarayıcı yapma fikrine karşıydı. Google’ın küçük bir şirket olduğunu düşünüyor ve bu fikrin şirketi zedelemesini istemiyordu. Ancak şirket kurucuları Sergey Brin ve Larry Page birkaç Mozilla Firefox geliştiricisini işe alarak beta sürümünün oluşmasını sağladılar.
Belki de internet tarayıcılarının yeniden doğuşu olarak kabul edebileceğimiz gün olan 2 Eylül 2008‘de, Microsoft Windows için 43 dilde ilk Chrome beta sürümü yayınlandı. Ayrıca tarayıcılara uygulanan ACID1 ve ACID2 testlerinden de geçen Google Chrome, 100 üzerinden 78 puan alarak, Internet Explorer 7 ve Firefox 3‘ten daha yüksek puan almıştır. Ayrıca ACID3 testini birkaç defa tekrarlandığında 100 üzerinden 76-79 arası farklı sonuçlar veren ilk tarayıcıdır. Google, Chrome’un kaynak kodlarının büyük kısmını Chromium adlı açık kaynak projesi kapsamında da paylaşıyor.
2020 yılında internet tarayıcılarının pazar payları
StatCounter’ın dünya geneli masaüstü internet tarayıcıları market dağılımı verilerine göre, en geniş pazar payına sahip tarayıcı yüzde 67,71 ile Google Chrome oldu.
Yüzde 9,83 ile Safari ikinci, yüzde 7,95 ile Firefox üçüncü olurken; Microsoft Edge yüzde 6,82, Internet Explorer yüzde 2,55 ve Opera ise yüzde 2,46 paza payına sahip bulunuyor.
Türkiye’deki pazar paylarına baktığımızda ise Google Chrome, yüzde 80,36 pazar payıyla ilk sırada yer alıyor.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}