Dünya genelinde çok yaygın bir haşere olan hamamböcekleri, insanlara çok sıkıntı yaşatmalarına rağmen doğada bulunmuyorlar. Bilim insanları, hamamböceklerinin nasıl evrildiği ve nasıl bu kadar yaygınlaştıklarını ortaya çıkardılar.
Hamamböceklerinin bu kadar yaygın olmalarının sebebi biz insanlarız
Bilim insanları, Alman hamamböceğinin (Blattella germanica) DNA’sını dizileyerek kökenlerini Doğu Hindistan ve Bangladeş’e kadar izlediler ve insanların en nefret ettiği haşerelerden birinin evrimine ve yayılmasına nasıl katkıda bulunduğuna dair ilginç bir hikaye ortaya çıktı.
Hamamböceği, 1756-1763 yılları arasında gerçekleşen Yedi Yıl Savaşları sırasında Doğu Avrupa’da bir ordu gıda deposunda görüldüğünde insanların dikkatini çekti. Karşıt kuvvetler bu böceğe farklı isimler verdiler. Ruslar ona “Prusya hamam böceği” derken, İngiliz ve Prusya askerleri ona “Rus hamam böceği” adını verdiler.
1767’de İsveçli biyolog Carl Linnaeus, bu türü sınıflandırdı ve isimlendirdi (Blatta germanica). Blatta, Latince “ışık sevmeyen” anlamına geliyor ve germanica ise örneklerin Almanya’da toplanmış olmasından geliyor. Daha sonra bu tür, küçük hamamböceklerini gruplamak için Blattella olarak yeniden adlandırıldı.
Bilim insanları, anatomisi benzer olan akraba türleri Afrika ve Asya’da keşfettikçe, hamamböceğinin ilk olarak Afrika veya Asya’da evrimleşmiş olabileceğini öne sürdüler, ancak bu teorileri test edemediler. Bu noktada, gen dizilimi devreye girdi.
Bilim insanları, 17 ülkeden 281 hamamböceği örneğinin DNA’sını aldılar. Alman hamam böceğinin DNA dizilimini Asya’dan benzer türlerle karşılaştırdıklarında, Bengal Körfezi’nden Blattella asahinai ile neredeyse aynı olduğunu buldular.
Alman hamam böceği örneklerinin yüzde 80’inden fazlası mükemmel bir şekilde eşleşti. Kalan yüzde 20 ise çok az farklılık gösterdi. Bu, iki türün sadece 2,100 yıl önce birbirinden ayrıldığını, yani evrimsel anlamda çok kısa bir süre olduğunu gösteriyor.
Bilim insanları, Blattella asahinai’nin doğal habitatları çiftçiler tarafından temizlendikten sonra insanların yanında yaşamaya adapte olduğunu düşünüyorlar. Bu türün ataları, Hint tarlalarından binalara taşındı ve insanlara bağımlı hale geldi. Peki, nasıl dünyaya yayıldılar?
Araştırmacılar, Alman hamam böceğinin DNA’sındaki başka bir gen dizilimini (SNP’ler) analiz ettiler. Bu analizle, Alman hamam böceğinin yerli topraklarından dünyaya nasıl yayıldığını ortaya çıkardılar. İlk göç dalgası, yaklaşık 1.200 yıl önce Bengal Körfezi’nden batıya doğru gerçekleşti ve muhtemelen İslam Umayyad ve Abbasid Halifelikleri’nin ticaret ve orduları ile birlikte taşındı.
İkinci dalga, yaklaşık 390 yıl önce Avrupa ticaret şirketleri ile Endonezya’ya doğru ilerledi. Alman hamam böceği, Avrupa’ya yaklaşık 270 yıl önce geldi, bu da Yedi Yıl Savaşları’ndan alınan tarihsel kayıtlarla eşleşiyor.
İnsanların pek tabi hamamböceklerini sevmemelerinden ötürü, bu istilacıların hayatta kalması, gizli kalabilme yeteneklerine bağlıydı. Alman hamam böceği, gececi hale geldi ve açık alanlardan kaçındı. Uçmayı bıraktı, ancak kanatlarını korudu.
Dolayısıyla evlerimizde sıklıkla gördüğümüz bu hamamböceğinin dünyaya yayılmasından yine biz sorumluyuz. Siz ne düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi aşağıdaki yorumlar kısmından bizlerle paylaşmayı lütfen unutmayın.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}