Uçak uçurmak ve ondan para kazanmak güzel bir iş modeli fakat perde arkasında çok kompleks yapılar olan uçakların yakıt, bakım ve kiralama, başta olmak üzere çok çeşitli maliyetleri bulunmaktadır. Peki hava yolu şirketleri onca maliyet kaleminin olmasına rağmen nasıl karlı duruma geçiyor? Gelin konuya yakından bakalım.
Hava yolu işletmek ve kar etmek
Havacılık sektöründeki klişeleşmiş bir söz vardır: “Uçaklar yerdeyken para kaybettirir.” Bu söz aslında sektörde para kazanmanın temel mantığını da oluşturur: Uçağı olabildiğince havada tutmak. Yerdeki bir uçağın maliyetini hesaplamak; finansman şekli, uçtuğu rota, tipi, yolcu doluluk oranı gibi çok fazla değişkene bağlı olduğundan ötürü zordur.
Fakat uçakların; konaklama, park, yer hizmetleri, yakıt, yağ ve harici elektrik gibi pek çok kalemde masrafı söz konusu olmaktadır. Şirketlerin bunca kalem içerisinden en çok masraf ettiği yer yakıt ve yağ harcamalarıdır ki toplam masrafların yaklaşık yüzde 35’ini oluşturur.
Hava yolu şirketleri için uçakların havada olması demek kar anlamına gelmektedir. Bu durumun sağlanması için özellikle kısa menzilli uçuş yapan hava yolu şirketleri (turnaround time) uçağın yere indikten sonra geri uçuşa verilme süresini minimum seviyede tutmaya çalışmaktadır.
Uçağın taksi yapması, yük boşaltması, tekrar yüklenmesi, temizlenmesi, yakıt ve diğer gerekli şeylerinde sağlanması, yolcuların alınması konularında vakit kaybının azaltılması gibi işlemler küçük detaylar gibi gözükse de ekonomik anlamda büyük katkıları vardır. Kazanılan her dakika şirketler için kar demektir.
Bunun için şirketler bazı özel ve ilginç çalışmalar yapmaktadır. Mesela düşük maliyetli hava yolu şirketi olan Rynair uçaklarındaki koltuk ceplerini kaldırma gibi basit bir kararla temizlik esnasında kaybedilen zamandan tasarruf etmeyi başarmıştır. Böylece uçaklarını daha erken uçuşa gönderebilmiştir. Uzun menzilli uçuşlarda ise geri uçuşa verileme süresi kısa mesafeli uçuşlara nazaran daha az önem arz eder.
Uçakların maliyet kalemlerinden biri de bakımlarıdır. Periyodik olarak yapılan planlı bakımların yanı sıra uçuşta ya da yerde yaşanan bir durumdan dolayı uçak arıza verirse yine bakıma alınır. Uçak bakımında da temel esas uçağı olabildiğince erken uçuşa elverişli hale getirmektir. Bakım şirketleri bunu sağlamak için çok detaylı bakım planları yapmakta ve verimliliği arttırmaya çalışmaktadır.
Bazı hava yolu şirketleri uçakları satın almak yerine kiralama yöntemlerini uygulamaktadır. Bu kısa vadede şirketlere kar sağlayan bir durum olsa da pandemi döneminde olduğu gibi uçaklar yerde olmak zorundayken ciddi bir mali yük getirebilir. Ayrıca maliyetler arasına uçuş ekibi ve hava yolundaki diğer çalışanların da giderlerini ekleyelim.
Peki uçaklar havadayken nasıl para kazanıyor?
Hava yollarının gelirleri de tıpkı giderleri gibi çok fazla değişkene bağlıdır. Bunlar; işletme tipi, uçuş rota tipi, yolcu doluluk oranı ve bilet fiyatı politikaları gibi değişkenleri içerdiğinden gelirleri hesaplamakta yine oldukça karmaşık bir iştir.
Hava yolu şirketinin ekonomik anlamda başarılı olması çoğu zaman yönetiminin kontrolü dışındadır. Bu durum seyahat edecek halkın uçup uçmama kararı ile daha çok ilgilidir. Halkın bu kararlarında ekonomik durum, sağlık endişesi (korona pandemisi gibi) ya da terör eylemleri ardından oluşan korku ortamı gibi koşullarla doğrudan ilgilidir. Bu nedenle hava yolu şirketleri bazı dönemler zarar eder.
Hava yolu şirketinin karlı duruma geçebilmesi için temel mantıkla yolcu ücretleri yukarıda bahsettiğimiz maliyetleri karşılamak zorundadır. Bu durum sağlanıyorsa şirket kar ediyor demektir. Fakat bu durum bahsettiğimizden çok öte detaylar içeriyor.
Dolayısıyla gerçek anlamda bir hava yolunun ne kadar kazandığını bilmek ancak sektördeki yönetici ve profesyonellerin işidir. 2022 yılı için bayrak taşıyıcımız THY 2,7 milyar dolar, Pegasus 431 milyon Euro net kar açıkladı.
Uçuş tarihi yakın olan biletlerin daha yüksek fiyattan satılması gibi işlemler de fazladan kar getirmektedir. Hava yolu işletmeciliğinde para kazanma yöntemlerinden biride kargo taşımaktır. Fakat kargo taşımacılığının geliri de yine çok fazla değişkene bağlıdır.
Hava yolu şirketleri göze çarpan onca maliyete rağmen anormal şartlardan geçilen bir zaman değilse (korona pandemisi gibi) çoğu zaman karlı duruma geçebilmektedir. Fakat maliyetten öte işin zorluklarından biriside havacılık otoritesinin (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) koyduğu çeşitli kalite standartlarına ve kurallara uygun alt yapıyı oluşturmak ve bunun sürekliliğini sağlamaktır.
Hava yolu şirketlerinin birçok maliyete rağmen nasıl karlı duruma geçebildiğini anlattık. Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Görüş ve düşüncelerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}