Çağımızda mobil teknolojiler olmazsa olmazlarımız haline gelmiş vaziyette. Bu teknolojileri konumumuz fark etmeksizin kullanmak ve onlar için gerekli enerjiyi sağlamak için ulaşım araçları geliştiren şirketler kullanıcılara muhtelif çözümler sunmakta. Peki binlerce metre yükseklikte bu işler nasıl oluyor? Uçakların elektrik sistemi nasıl çalışıyor? Konuya yakından bakalım.
Uçakların elektrik kaynakları neler ?
Uçaklarda genellikle kullanılan birçok sisteme ek olarak yedekleride vardır ve uçak içinde olduğu durma göre gereken sistemi kullanır. Elektrik sisteminde de bu durum pek farklı değildir. Uçaklarda ana güç sağlayıcıları motorlarında bulunan jeneratörlerdir.
İki motorlu bir uçağın motorlarında en az iki adet jeneratör vardır. Bu jeneratöler uçak motorundan aldıkları hareketle motor çalıştığı sürece uçağa enerji sağlar. Uçakta ikinci enerji sağlayıcı ise genelde uçakların kuyruk kısımlarında bulunan ve bir nevi uçak motoru olan APU (Auxiliary Power Unit – Yardımcı Güç Ünitesi) jeneratörüdür. Ayrıca uçağa dışarıdan elektrik vermek için kullanılan Harici Güç Ünitesi vardır.
Peki bu sistemler nasıl çalışıyor?
Bahsettiğimiz sistemler arasındaki öncelik sıralaması uçağın içinde bulunduğu duruma göre değişmektedir. Örneğin motoru çalışan bir uçakta harici güç ünitesine ihtiyaç yoktur ya da yerde temizlik için elektriğe ihtiyacı olan bir uçağın elektrik için harici güç ünitesi ve APU dururken motorlarını çalıştırmasına gerek yoktur.
Uçağın ilk motor çalıştırmasında ihtiyaç duyulan gücü APU veya yerdeki harici güç ünitesinden sağlanır. Motor çalıştıktan sonra kendi elektriğinide üretmeye başlamış olur. Bu sistemlere ek olarak uçakta acil durumlar için gövdenin içinden dışarı açılan RAT (Ram Air Turbine) olarak isimlendirilen yedek bir sistem daha bulunmaktadır.
RAT çalıştığında sadece uçuşla ilgili temel gerekli sistemleri besler. Dahası uçakların bataryalarıda bulunmaktadır. Bataryalar genelde 28 volt gerilim sağlar ve nikel-kadminyumdur. Sayıları ise uçağın modeline göre değişir.
Eğer uçuş esnasında uçağın normal elektrik sisteminde bir problem olduysa ve bataryalar devreye girdiyse sadece temel gerekli sistemler çalışır. Batarya bu acil durumlarda kokpit göstergelerini, telsizleri ve uçuş kontrol kumandaları gibi hayati sistemleri çalıştırır.
Ayrıca uçağın saatide doğrudan bataryaya bağlıdır. Saatinde bağlı olduğu bu hat sürekli enerji sağlar. Enerjinin kesilmesinin istenmediği bazı sistemlerde bu hatta bağlıdır. Mesela acil durumda çalışan RAT sisteminin selenoidi gibi.
Uçakta kaç volt elektrik üretilir?
Uçakların ürettiği elektrik değerleri standart değildir. Uçağın modeline ya da ihtiyacına göre değişir. Misal olarak geniş gövdeli Airbus A330 uçağının değerlerine bakacak olursak; motorları ve APU 115KVA , harici güç ünitesi 90KVA, RAT 8KVA, bataryalar 2,5KVA değerinde elektrik üretir.
Üretilen elektrik genelde AC (alternatif akım) olduğundan “Transformer Rectifier” adlı sistemle 28 volt DC’ye (Doğru Akım) çevrilir. Bu da hem bataryaları hemde DC elektrikle çalışan sistemleri besler. İhtiyaç halinde bataryalardaki DC elektriğide AC elektriğe çevirebilen “Static İnverter” adlı sistem bulunmaktadır.
Uçaklardaki elektrik sistemine genel bir bakış attık. Burada anlattığımız sistemlerin içinde ve onlara ek olarak uçaklarda çok detaylı birçok cihaz ve sistem daha bulunmaktadır. Siz uçakların elektrik sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}