Hayvan testleri, ilaçların ve diğer maddelerin insan kullanımı için güvenli olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılıyor. Ancak bu süreç hem etik açıdan sorunlu hem de zaman ve kaynak gerektiriyor. Araştırmacılar da bu sebeplerle uzun yıllardır hayvan testlerine alternatif yöntemler arıyorlar. Hızla gelişen yapay zeka sistemleri, bu alandaki çalışmaları hızlandırarak umut vaat ediyor.
Yapay zeka, hayvan testlerine nasıl alternatif olabilir?
Yapay zeka, mevcut tüm küresel hayvan test sonuçlarını tarayarak yeni testlerin gereksiz hale gelmesini sağlıyor. Physicians Committee of Responsible Medicine’den kıdemli araştırma analisti Joseph Manuppello, “Yapay zeka modelleri, mevcut verileri çıkarma ve sentezleme konusunda çok heyecan verici” diyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nden toksikoloji profesörü Thomas Hartung ise, “Yapay zeka, bilimsel makalelerden bilgi çıkarma konusunda insan kadar iyi veya daha iyi” diye ekliyor.
Hartung, yeni kimyasalların test edilmesi gerekliliğinin hayvan testlerinin başlıca nedenlerinden biri olduğunu belirtiyor. Her yıl piyasaya giren 1.000’den fazla yeni bileşik, test edilmeyi bekliyor. Yapay zeka sistemleri, yeni bir kimyasalın toksisitesini belirleme yeteneğine sahip olmaya başlıyor. Hartung, “Bir düğmeye basarak ön değerlendirme yapabilmek, burada bir sorun var diyebilmek çok faydalı olacak” diyor. Ayrıca, yapay zekanın toksikoloji testlerinde sağladığı güç ve doğrulukta büyük bir sıçrama olduğunu belirtiyor.
Yapay zeka, yeni ilaçların geliştirilmesinde de kullanılıyor. Ancak yapay zeka sistemlerinin kimyasal güvenliği belirlemede mükemmel olmadığını ve veri yanlılığı sorunları olduğunu da belirtelim. Örneğin, bir yapay zeka sistemi çoğunlukla tek bir etnik gruptan alınan sağlık verileriyle eğitildiyse, diğer etnik gruplar için uygun sonuçlar vermeyebilir. Bununla birlikte insan ilaçlarının hayvanlarda test edilmesi bazen yararsız olabilir. Mesela artrit ilacı Vioxx, hayvan testlerini geçti ancak insanlar üzerinde kalp krizi ve felç riskini artırdığı ortaya çıkınca geri çekildi.
Yapay zeka projeleri, gelecekteki hayvan testlerine ihtiyaç duymamak amacıyla geliştiriliyor. ABD Gıda ve İlaç İdaresi tarafından geliştirilen AnimalGAN projesi, kimyasallara karşı farelerin nasıl tepki vereceğini belirlemeyi amaçlıyor. Yapay zeka, 6.442 gerçek farenin verileriyle eğitildi. (İlgili çalışmanın yazısını buradan inceleyebilirsiniz.)
Benzer bir uluslararası proje olan Virtual Second Species, tarihi köpek test sonuçlarıyla eğitilen yapay zeka destekli sanal bir köpek oluşturmayı hedefliyor. Bu projeler, yeni ilaçların insan denemelerine başlamadan önce fareler ve köpekler üzerinde test edilmesi gerekliliğini azaltabilir.
Yapay zeka tabanlı testlerin gelecekteki en büyük zorluklarından biri, düzenleyici onay almak. UK National Centre for the Replacement, Refinement and Reduction of Animals in Research’ten Cathy Vickers, tam kabul zaman alacak diyor. Cruelty Free International’dan Emma Grange ise, yapay zeka destekli alternatiflerin etkili olup olmadığından bağımsız olarak hayvan testlerinin yasaklanması gerektiğini savunuyor.
Kerstin Kleinschmidt-Dorr, hayvan testlerinin hemen ortadan kalkamayacağını belirtiyor. Alman ilaç şirketi Merck’te baş veteriner olan Kleinschmidt-Dorr, “Hayvanların kullanımı gerekli ve birçok açıdan zorunlu” diyor. Ancak, gelecekte hayvan testi gerektirmeyen daha iyi çözümler bulmayı umuyorlar.
Sonuç olarak, yapay zeka, hayvan testlerinin yerini alma potansiyeline sahip ve bu alandaki çalışmalar hızla ilerliyor. Ancak, bu teknolojinin tam anlamıyla kabul edilmesi ve hayvan testlerinin tamamen sona ermesi zaman alacak gibi görünüyor. Siz ne düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi aşağıdaki yorumlar kısmından bizlerle paylaşmayı lütfen unutmayın.
{{user}} {{datetime}}
{{text}}