Zihin oyunları, illüzyon nasıl oluşur?

Ana sayfa / Popüler Bilim

Günlük hayatımızda beynimiz, etrafımızdaki dünyayı duyularımız aracılığıyla sürekli olarak algılar. Beynin aldığı kesintisiz bilgi akışı altından kalkılacak gibi değildir, o yüzden de beyin gördüklerimizi ya da hissettiklerimiz basitleştirmek için kestirmelere sapar ve en muhtemel yorumları seçer. Bu da her şeye aynı anda odaklanmak yerine, önemli olan şeylere eğilmeyi mümkün kılar. Peki illüzyon beynimizi nasıl alt eder?

Zihnin kandırılması, illüzyon oluşumu

Beyin aynı zamanda geleceği tahmin etmekte çok iyidir. Bu sayede fiziksel olarak bir şeyi görmek ve dokunmakla, gözlerimizden ya da uzuvlarımızdan gelen bu sinyalleri alıp işlemek arasındaki zaman farkını telafi eder. Ne var ki bu tahminler ve kestirmeler beynimizin kandırılmasını kolaylaştırır (illüzyon gibi).

İnsanlar binlerce yıldır zihni kandırmanın yeni yollarını keşfediyor. Mesela optik illüzyon örneklerine Taş Devri mağara resimlerinde bile rastlanıyor (How it works dergisinden edinilen bilgilere göre). Eski Yunan filozofu Aristo, günümüzde şelale etkisi dediğimiz bir illüzyona göndermede bulunarak “duyularımıza güvenebiliriz ama kolayca aldatılabilirler” diyordu. Bir şelaleyi izlerken farkına varmıştı ki, gözlerini hareketli sudan hareketsiz kayalara kaydırdığında kayalar sanki suyun akış yönünün tersinde hareket ediyordu.

 

Artık “hareket art etkisi” diye bilinen bu durum, beyindeki kimi nöronları hareketi algılarken yorulmasıyla oluşuyor. Taşlara baktığımızda diğer nöronlar yorgun nöronları telafi etmek için aşırı çalışıyor ve bu da hareket illüzyonuna yol açıyor.

 

Beynin illüzyonlara nasıl tepki verdiğini incelemek, artık Aristo’nun bulunduğu zamana kıyasla çok daha kolay. İşlevsel manyetik rezonanslı görüntüleme (fMRI) yöntemi, belirli imgeleri ya da durumları deneyimlediğimiz sırada kafamızın içinde neler olup bittiğini analiz etme ve beynin tepkilerini gerçek zamanlı araştırma fırsatı tanıyor. İllüzyon insan zihnini kolay alt edebilse de bazı illüzyonlara verdiğimiz tepkiler hala gizemini koruduğu için, daha keşfedilecek çok fazla şey var.

Fikirlerinizi yorumlar kısmında bekliyoruz…