ABD’den aşı patentlerine karşı yeni adım

COVID-19 aşı çalışmaları devam ederken patentler tartışılıyor. Bilim insanları patentlerden vazgeçmek istemese de dünyanın dört bir yanındaki koronavirüs ölümleri uygulamaya kısmen son verebilir. Son olarak ABD hükümeti koronavirüs aşıları için patentlerin kaldırılmasını destekleyeceklerini açıkladı.

Joe Biden yönetiminde haftalarca süren tartışmalardan sonra, ABD COVID-19 aşılarındaki patent haklarından geçici olarak feragat etmeyi desteklemeye hazırlanıyor. Bu politikayı kuruluşlar ve bazı hükümetler, gelişmekte olan ülkelerin aşıların üretimini ve alımını hızlandırması için ortaya attı. ABD, patent muafiyeti için Dünya Ticaret Örgütü ile görüşecek.

Dünyanın COVID-19 aşı karnesi: Türkiye ne durumda?

Aşı patentlerini kaldırmaya yönelik tartışmalar sürüyor

Geçtiğimiz Ekim ayından bu yana, 50’den fazla ülke ve Uluslararası Af Örgütü gibi insan hakları kuruluşları, Dünya Ticaret Örgütü’ne baskı yapıyor. Çünkü, Ticaretle İlgili Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması’nın (TRIPS) muafiyetini yürürlüğe koyması için çalışıyorlar. Bu anlaşma, COVID-19 aşılarının üzerindeki fikri mülkiyet haklarının korunmasını askıya alacak. Muafiyet talebine, aşılar dahil COVID-19 tedavileri giriyor.

TRIPS muafiyetini kabul ederlerse, gelişmekte olan ülkelerin koronavirüs aşılarını çok daha düşük bir maliyetle üretmesine veya satın almasına imkan tanıyacak. Ancak ABD ve diğer gelişmiş ülkeler tarafından desteklenen ilaç endüstrisi bu harekete şiddetle karşı çıktı. Sonucunda, DTÖ şimdiye kadar böyle bir muafiyet vermeyi reddetti.

DTÖ, son reddini Mart 2021’de verdi. O zamandan beri patentlerin kaldırılmasına yönelik siyasî ve tabandan bir destek çıkıyor. ABD’deki Senatör Bernie gibi liderler, federal hükümeti bu ay DTÖ’nün yapacağı genel toplantıdan önce fikrini değiştirmeye çağırıyor. Anketler de ABD halkının genelinin bu muafiyetleri desteklediğini gösterdi.

Biden, patent muafiyetine sıcak bakıyor

Son raporlar, Biden yönetiminin fikrini değiştirmeye yakın olduğunu gösteriyordu. Ancak halk sağlığı yetkilisi ve Biden’in baş tıp danışmanı Anthony Fauci’nin bu hafta yaptığı yorumlar aksini öne sürdü. ABD Ticaret Temsilcisi Büyükelçi Katherine Tai ise nihayet gündemdeki soruyu yanıtladı.

Tai, Twitter’da bir açıklama yaparak, “ABD, salgının sona ermesine yardımcı olmak için COVID-19 aşılarında IP (fikî mülkiyet) korumalarından feragat etmeyi destekliyor. Bunu gerçekleştirmek için DTÖ müzakerelerine aktif olarak katılacağız.” dedi. Ardından DTÖ başkanı Ngozi Okonjo-Iweala, ülkelerin bu feragatleri en iyi şekilde yerine getirmeleri gerektiğini belirtti.

Halk sağlığı uzmanları, patent haklarından feragat ederek yoksul ülkelerin aşıları daha hızlı üretmesine ve satın almasına yardımcı olacaklarını savunuyor. Gelişmekte olan ülkeler, üretimlerini artırmak için teknik destek ve hammaddeye ihtiyaç duyacak. Çünkü aşıların bazıları nispeten yeni teknolojilere bağlı. Ancak seri üretim zaman alacağı için bu ülkelerin rahatlaması hemen mümkün değil.