‘Kara Ölüm‘ yani veba hastalığı Orta Çağ’da büyük bir yıkıma neden oldu. Yersinia pestis isimli bakterinin yol açtığı hastalık oldukça tehlikeli, bulaşıcı ve ölümcüldür. Daha çok hayvanlarda bulunan bu bakteri genellikle pireler aracılığıyla insanlara geçer. Yakın tarihli bir çalışmada bilim insanları, bilinen ilk kara ölüm vakasını tespit etmiş olabilir. Bugünkü Letonya’da 5 bin yıl önce yaşamış bir insanın kafatasında vebaya neden olan bakteriyi tespit ettiler.
Bilim insanları 3 bin yıl önce ölen bir adamın katilini tespit etti. Japonya'da bulunan iskelet insan-hayvan karşılaşmalarını temsil ediyor.
Tartışma: Veba belki de o kadar ölümcül değildi
Almanya Kiel Üniversitesinden Ben Krause-Kyora ve meslektaşları, avcı-toplayıcının kafatası üzerinde antik DNA analizi yaptı. Çalışma, hıyarcıklı vebaya neden olan Yersinia pestis türünün sonraki versiyonlarından daha az bulaşıcı ve zararlı olduğunu gösterdi.
Krause-Kyora ve ekibi, RV 2039 ismini verdikleri adamın yanına gömülen diğer üç kişiyi de inceledi. Çalışmaya göre, bu kişilerde bakteri bulunmaması daha az ölümcül bir hastalığa işaret ediyor. 2018 yılında bir çalışmada bilim insanları İsveçli çiftçilerin genomlarını incelemişti. Makalede ekip, 5 bin ila 6 bin yıl önce Avrupa’daki ölümlerin sebebinin veba olmadığını iddia etmişti. Bu yeni çalışma da destekler nitelikte. Çünkü Krause-Kyora ve ekibi de düşük virülans (virüsün hasta etme yeteneği) tespit etti.
Krause-Kyora, “Y. pestis‘in Neolitik düşüşte büyük bir rol oynayıp oynamadığına dair tartışmalar devam ediyor. Bizim hipotezimize göre belki daha kronik, daha yaygın bir enfeksiyondu. Elbette bazı ölümlere neden oldu. Ancak Orta Çağ’da olduğu kadar şiddetli olmayabilir.” dedi.
Bununla birlikte, öldüğünde muhtemelen 20 ila 30 yaşlarında olan adamın kafatasında bulunan bakteri bolluğu vebaya yenik düştüğünü gösteriyor. Adamı, Y. pestis taşıdığını bildiğimiz kunduz gibi bir kemirgen ısırılmış olma ihtimali yüksek. Çünkü Salaca nehri kıyısında aynı yerde hayvanların kalıntılarını buldular.
Krause-Kyora, bulguların vebanın insandan insana değil, hayvandan insana bulaştığına işaret ettiğini söyledi. Belli ki bakteriler henüz genetik mutasyon kazanmamıştı. Krause-Kyora, “Bu ölümcül patojenin erken evrimine yakından bakmak gerçekten ilginç. Daha ölümcül bir hastalık haline gelmeden önce başlangıçta daha kronik ve zararsız olduğunu görüyoruz.” dedi.
Ancak Kopenhag Üniversitesinden Simon Rasmussen, vebanın 5 bin yıl önce daha hafif olduğu iddiası için kanıtların zayıf olduğunu söyledi. Aynı şekilde Warwick Üniversitesinden Mark Achtman, veba epidemiyolojisine ilişkin bu çalışmanın spekülatif göründüğünü belirtti.
