Bizce: Açın, Rahatlayın!

Zaten yok öyle bir keramet; fakat düzenli bir para akışı var. Bir kere zokayı yutturursanız, gerisi gelebilir: Konumuz açık belge biçimleri.

Massachusetts’den gelen bir haber gözümüze ilişti. Sitede (/.), bahsi geçen yerde bulunan yerel yönetimlerin OpenDocument biçimini resmî olarak kullanması ve ona verilen tepkilerle ilgili bir kaç haber daha var.

Olay kısaca şöyle: Buradaki (Mass… ismini yazmak zor) devlet kurumları (veya bir kısmı) sayısal belgelerin kullanılması ve saklanmasında artık bir firmaya veya onun bir ürününe bağlı olmayan açık belge biçimini (OpenDocument) kullanmayı tercih ediyor. Sonra da bazı çevreler "peki eldeki bir sürü belge ne olacak?" veya "hem bunun bir desteği var mı ki?" gibi tepkiler veriyor. Tepkilerdeki kaygılar kısmen geçerli olmakla beraber esasına baktığınızda pek de muteber değiller. Zira kamu kurum ve kuruluşlarının her zaman ve her yerde herhangi bir üçüncü şahsa bağlı olmadan kullanabileceği belge biçimlerine yönelmesi, kamu güvenliği ve "sağlığı" açısından çok önemli. Zira bir yazılımın ilerki sürümlerinde desteklenmeyecek kapalı dosya biçimleri büyük büyük arşivler üzerinde nasıl bir etki yapar, bilemiyoruz.

Burada açıktan kasıt, dosya biçiminin patentsiz, herkes tarafından incelenebilir ve herhangi bir izne bağlı olmadan kullanılabilmesidir. Tabii şu sıralarda bütün bu "fikrî mülkiyet" haklarından tamamen vazgeçmiş ve  gayet yaygın kullanıma sahip bir biçim üretmiş bir çalışma grubu var mı emin değiliz; fakat OASIS’in OpenDocument’i, OpenOffice.org ile gayet iyi bir çıkış yapacağı benziyor.

Açık ve kapalı arasındaki fark, açık sistemlerde bir firmaya veya onun bir ürününe olan bağımlılığın azalması,  üretilmiş ve oluşturulmuş bilgi ve sistemlerin kullanım ve idamelerinin önünde engel teşkil etmemesidir. Kapalı sistemler ise, her ne kadar bu sistemlerin uyumluluk için kurcalanması ve çalışma algoritmaları hakkında bilgi edinilmesi yasak olmasa da, büyük ve önemli kamu projelerindeki kullanımları sorgulanmaktadır. Zira devletin hizmet altyapısında kendisine değil de bir başkasına ait olan bileşenlerle kurması, gelecekteki sağlayıcı şirket politikalarının, devlet politikalarına etki etmesi anlamına da gelir. Mesela konumuz belge biçimleriyse, firma sattığı kelime işlemcinin dosya desteklerini yenileyerek yeni sürümlerin satışını bir anlamda zorunlu kılabilir. Bu tabii komplo teorilerinden arındırılmış, en temiz düşüncelerden bir tanesi.

Bizce, açılma eylemlerinin değil açılmama durumlarının sorgulanması gerekiyor. Özgür bilişim altyapısı – tabii ki belge biçimleri de bu alt yapının bir parçası – için; gizliliğin gizli kalması için, açılmak ilk adım.