Delphi Dersleri: Bölüm 1

Daha önce Delphi’nin değişik versiyonlarını anlatmak kaygısı ile çok sayıda kitap yazmış birisi olarak sizlere bu sayfalardan hitap etmenin ayrı bir bakış açısı gerektirdiğini söylemek isterim. Zira hem kitapta istediğiniz gibi yazabiliyorsunuz hem de kitabı edinen okur konuya zaten odaklanmış birisidir. Bu nedenle kitapta direk konuya girilir, hemen örnek verilir. Ne ki burada durum biraz farklı; buraya yazdıklarımı okuyacakların arasında daha önce tek satır kod yazmamış olanlar olabileceği gibi C++ ile yıllardır program geliştirmiş usta birileri de olabilir. Bu nedenle bu dersleri mevcut kitaplarımdan yararlanmadan sohbet hissi veren bir yaklaşımla kaleme almaya çalıştım.

.NET çıkana kadar bence Delphi en yaygın ve en gözde programlama diliydi. Çünkü Visual Basic 6, Delphi’ye rakip olamıyordu. Ancak Microsoft firması .NET uyumlu Visual Basic ve C# programlana dillerini çıkarınca Delphi rakipsiz veya açık ara önde olma avantajını kaybetti. Bu gün itibarı ile Delphi’nin bittiğini veya yakın bir zamanda terk edileceğini söylemek mümkün değildir. Yakın bir zamanda Delphi’nin Win32 uyumlu ve .NET 2.0 uyumlu 2007 sürümlerinin piyasaya verildiğini haber vermek isterim. Konuya ilgi duyanlar Memik YANIK’ın Delphi 2007 for Win32 kitabını inceleyebilirler. Kişisel sitemde bu kitap hakkından bir şeyler karalamıştım. CodeGear Rad Studio 2007 adıyla yakın bir zamanda piyasaya verilen paket hakkında yazdığım makaleyi kişisel sitemde bulabilirsiniz.

Bu derslerde Delphi’nin değişik sürümlerinden ve Delphi ile hazırlanabilinen değişik tipteki projelerden söz edilecektir. Kısaca özetlemek gerekirse; Delphi ile uygulama geliştirmek söz konusu olduğunda temelde 4 çeşit proje söz konusu olabilmektedir.

Bu derslerde ağırlığı VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerine vereceğim. Bu dersleri izlerken bilgisayarınızda Delphi 7 kurulu ise yalnızca VCL Forms Application adı verilen projeler hakkında yazılanları izleme imkanınız olur. VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerinde Borland tarafından geliştirilip VCL(Visual Component Library) adı verilen sınıf kitaplığında yer alan sınıflar kullanılmaktadır. Bu derslerde bu sınıf kitaplığındaki bazı sınıflar hakkında bilgi verilecektir.

Delphi’nin .NET uyumlu sürümü ile ilgilenmiyorsanız Delphi 7’den başka Delphi sürümü aramanıza gerek yoktur. Bu arada 2006 yılının Eylül ayında Borland tarafından çıkarılan Turbo serisi derleyicilerin ücretsiz olduğunu belirtmek isterim. Bu dersleri izlerken Turbo adı verilen Delphi sürümlerinden yararlanmak istiyorsanız Turbo Delphi ve Turbo Delphi for .NET’i CodeGear’ın sitesinden indirip kullanabilirsiniz. Aynı bilgisayarda Turbo serisinden çıkan birden fazla derleyicinin veya IDE’nin çalışmasına izin verilmemektedir. Turbo Delphi ile klasik Delphi projeleri geliştirilirken .NET uyumlu Turbo Delphi ise .NET Framework ile gelen sınıflardan yararlanmaktadır.

Bu dersleri izlemek için edinilmesi gereken en ideali Delphi sürümü hangisidir diye sorarsanız size cevabım Borland Developer Rad Studio 2006 olur. Çünkü bu paketi kullanarak hem Win32 yani Delphi 7 uyumlu projeleri geliştirebilir, hem .NET ile gelen sınıfları kullanabilen VCL.NET denen projeleri hem Windows Forms Application adı verilen projeleri hem de Web uygulamalarını geliştirme imkanınız vardır. Hemen belirtmek isterim ki Turbo Delphi ve Borland Developer Studio 2006 ile gelen derleyiciler .NET 1.1 uyumludur. Karışıklık olmasında diye tekrar etmek istiyorum: VCL Forms Application tipindeki projelerde yalnızca VCL sınıf kitaplığındaki sınıflar kullanılırken Windows Forms Application uyumlu projelerde ise .NET ile gelen sınıflar kullanılmaktadır. VCL.NET projelerinde ise ağırlık VCL sınıflarında olsa bile istenen .NET sınıfları da kullanılabilmektedir.

Delphi hakkında buraya kadar anlatılanların içinde size yabancı veya ilk kez duyduğunuz çok şey varsa bunu sorun yapmayın. Doğal olarak daha önce Delphi ile hiç yazmamış olanlar için VCL kısaltması bir şey ifade etmiyor. Zaten bu derslerde yazılan her şeyi hemen ezberlemenizi kimse istemiyor. Yazılanları okuyun; anlamadıysanız bunu sorun yapmayın. Çünkü ileriki derslerde ilk okumada anlaşılmadığını sandığım konulardan tekrar söz edilecektir.

Delphi konusunda yeni olanlar için değinmek istediğim bir diğer konu şudur: Delphi programlama dili Pascal temellidir. Bu nedenle yazım kuralları, blok kontrol deyimleri ve değişken tanımlama şekli Pascal’dan alınmadır. Bu nedenledir ki Pascal bilgisi olanların Delphi’yi öğrenmeleri nispeten kolay olmaktadır. Bu kolaylık Delphi’den önce Pascal öğrenmeye çalışmaya değecek kadar önemli değildir. Bu nedenle Delphi öncesi Pascal üzerine çalışmayı önemsemiyorum.

Ücretsiz dağıtılan Turbo Delphi’yi Borland veya CodeGear’ın sitesinden indirip kurmak istediğinizde karşınıza aşağıda verdiğim pencere gelir. Gördüğünüz gibi Turbo Delphi ile birlikte InterBase adlı veritabanı verilmektedir.

.NET 2.0 uyumlu Web uygulamaları ve VCL.NET projeleri hazırlamak istiyorsanız CodeGear Rad Studio 2007 adı verilen paketi edinmelisiniz. CodeGear’ın sitesinden bu paketin 30 günlük deneme sürümünü indirebilirsiniz.

Bu arada Delphi 2007 for Win32 uyumlu proje geliştirilirken kullanılan derleyicinin CodeGear Rad Studio 2007’den bağımsız olarak da dağıtıldığını söylemek isterim. Turbo Delphi’yi bilgisayarınıza kurup çalıştırdığınızda karşınıza aşağıdaki gibi program yazım ortamı veya IDE çıkar.

Turbo Delphi penceresinin sol tarafında Structure ve Object Inspector, sağında ise Project Manager, Data Explorer, Model View ve Tool Palette pencereleri yer almaktadır. Proje hazırlarken ve mevcut projeleri açarken kullanılan Welcome Page sayfası bir sekme ile temsil edilmektedir. Bu sekmeye ait kısayol menüsünden komut verip Welcome Page’i kapatabilirsiniz. Welcome Page’i sonradan ekrana getirmek istedi