Eski iPhone sahiplerine yapılacak ödemenin hukuki zemini

Bilindiği üzere Apple, ABD’de görülen ve 2 yıldır devam eden yargılamada, eski iPhone kullanıcılarının telefonlarını yavaşlattığını kabul etti. Yargılama sürerken eski iPhone kullanıcıları için 25’er dolar ödeyeceğini duyurdu (Toplamda 500 milyon dolarlık tazminat). Peki bunun hukuki zemini neydi? Daha da önemlisi Apple Türkiye böyle bir ödeme yapmak zorunda mı? Türkiye’de nasıl bir hukuki süreç Apple’ı bekliyor? Tüketiciler mahkeme yoluna mı yoksa Tüketici Hakem Heyeti yoluna mı gitmeli? yazımızda bu soruları hukuki zeminde cevaplayacağız.

ABD’de süren eski iPhone’ların yavaşlatılması davası

Belirtmemiz gerekir ki batıda iki tür hukuk düzeni var. Birisi Kıta Avrupa’sı (İngiltere hariç tüm Avrupa) hukuk sistemi iken diğeri Anglo sakson (İngiltere ve Amerika) hukuk sistemleridir. Türkiye’de de kıta Avrupa’sı hukuk anlayışı yürürlükte. Dolayısıyla ciddi farklar var.

ABD’de çok yüksek miktarlarda tazminat hükümlerinin verildiğini duymuşsunuzdur. Çünkü Amerika tazminat hukukunda zenginleşme yasağı uygulamıyor. Apple hakkında ABD’de açılan dava da bir tazminat davası idi ve süreç Apple aleyhine işledi. Aslında Apple da bu durumdan sıkılmış olacak ki yaptığı yavaşlatmayı ve tazminatı kabul etti. 

eski iphone’lara para

Türkiye’de eski iPhone kullanıcıları ödeme alabilecek mi?

Şu an için bununla ilgili net bir şey yok. Apple isterse 25 dolar ödeme kararını tüm dünya kapsamına alabilir. Esasen hukuk gücü ile Apple’ın bu ödemeye zorlanması Türkiye’de iki şekilde yapılabilir. Birincisi, yabancı ülke kararının tenfizi, ikincisi ise Türkiye’de ayrı bir hukuki süreç başlatıp yeni bir kararın tesis edilmesi. Peki tenfiz nedir?

ABD’de işleyen hukuki süreç oranın ulusal mevzuatına göre kesinleştikten sonra Türkiye’de bu kararın tenfiz edilmesi mümkün. Tenfiz, yabancı mahkeme kararının Türkiye’de geçerliliğini sağlamak anlamına geliyor. Bunun bazı şartları var tabii ki. 

Yabancı mahkeme kararı bazı şekli hususları taşıdığı takdirde Türkiye’de tenfiz edilerek icrası sağlanabilir. Ancak kullanıcıların bu yolu takip edeceğini pek düşünmüyoruz. Çünkü Amerika’da verilen tazminat kararlarının Türkiye’de tenfizi zor ve özellikle 25 dolar düşünüldüğünde oldukça maliyetli bir konudur.

Esasen burada iki ihtimal görüyoruz. Birincisi Apple’ın kendi rızası ile bu uygulamayı Türkiye için geçerli kılması, ikincisi ise Türkiye’de tüketici hukuku ile ilgili sıfırdan süreç başlatmak.

Türkiye’de hukuki prosedür nasıl işliyor?

Apple ile kullanıcıların arasındaki ilişki şüphesiz bir tüketici işlemi. Bu kapsamda yapılması gereken şey 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Tüketici Hakem Heyetine başvurmaktır. 

Esasen eski iPhone kullanıcıları ile Apple arasındaki satış sözleşmesi ve garanti kapsamı çok uzun zaman önce sona ermiş olsa da (çünkü eski modellerden bahsediyoruz) yazılım güncelleme hizmeti sürekliliğini korumaktadır. Yazılım güncelleme işlemleri de Apple’ın ürünleri satarken vaatleri arasında yer alıyor. Dolayısıyla Apple’ın sorumluluğu devam ediyor.

Peki Tüketici Hakem Heyeti başvurusu zorunlu mu? Direkt olarak mahkemeye gidilemez mi? Maalesef gidilemiyor. Çünkü değeri 4 bin TL altında olan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetine, değeri 4 ile 6 bin TL arasında olan uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetine başvuru zorunludur. 

Eski iPhone modellerinin çoğunun 4 bin TL altında olduğunu göz önünde bulundurursak önce hakem heyeti prosedürü takip edileceği anlaşılacaktır.

Eğer uyuşmazlığın değeri 6 bin TL üzerindeyse hakem heyetine başvuru mümkün olmaz. O zaman direkt Tüketici Mahkemesinde dava açmak gerekir.

Tüketici Hakem Heyeti kendi incelemesini yapar. Taraflardan bilgi ve belge talep edebilir. Nihayetinde bir karar verir. Bu sefer Tüketici Hakem Heyeti kararına karşı itiraz hakkı doğar. Yani Tüketici Hakem Heyeti’nin verdiği kararların Tüketici Mahkemesine taşınması mümkün. Tüketici Mahkemesinin vereceği kararlar ise kesindir.

Belirtmemiz gerekir ki ABD’de verilen karar ne Tüketici Hakem Heyetini ne de Tüketici Mahkemesini bağlar. Yani Apple’ın eski iPhone kullanıcıları için hiç ödemeye mahkum edilmemesi veya daha az bir miktarda ödemeye mahkum edilmesi mümkün.

Apple’ın cihazları yavaşlatması suç mu?

Apple’ın fiili esasen yazılım güncellemesi ile eski cihazların yavaşlatılması. Bunun cezayı gerektiren bir suç olduğu söylemek tam doğru olmaz ancak Türk Ceza Kanunu’nun mala karşı işlenen suçlardan mala zarar verme suçunun özellikleri de olayda görünüyor. Ancak cezai süreç başlatılır mı veya akıbeti ne olur orasını bilemeyiz. 

Bununla birlikte Apple’ın yaptığı haksız işlemin, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun madde 77 kapsamında kabahat olduğu muhakkak. Bunun yaptırımı ise çok yüksek miktarda olmayan idari para cezalarıdır.

Sonuç

Sonuç olarak büyük bir kitleye hitap eden Apple, eski iPhone kullanıcıları için haksız uygulamasını kabul etmiş durumda. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tüketiciyi koruma yanlısı bir hukuk düzeni mevcut. Tüm bunları göz önünde bulundurursak yakın zamanda Apple’ın Türk kullanıcılara ödeme yapmasını muhtemel görüyoruz.