Apple’ın yeni akıllı telefonlarını yani iPhone 13 serisini tanıtmasına, 1 aydan daha kısa bir süre kaldı. Eylül ayında karşımıza çıkacak olan iPhone 13 serisi için Apple analisti Ming-Chi Kuo tarafından ortaya atılan “uydu telefonu yeteneğine sahip olabilir” iddiası gündeme bomba gibi düştü. Bu telefonun herhangi bir hücresel sinyal olmadığında yani halk arasındaki adıyla çekmediğinde dahi iletişim kurabileceği anlamına geliyor. Evet, kulağa oldukça heyecan verici geliyor. Peki, ne kadar gerçekçi?
Bu sorunun cevabını en iyi şekilde anlamak adına uydu telefonlarının çalışma mantığından, LEO yörüngesindeki uydulara kadar konunun içindeki tüm detaylara değindik.
Uydu telefonu nedir?
Uydu telefonu adından da anlaşılacağı üzere baz istasyonları yerine doğrudan uydulara bağlanan özel telefonlardır. Hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelen GPS uyduları ile benzer şekilde, genellikle LEO’da yani alçak yörüngedeki uydular ile iletişim kuruyorlar.
Uydu telefon sistemleri iki tipte sınıflandırılabilir: Dünya yüzeyinden 35.786 kilometre yükseklikte Jeostatik yörüngedeki uyduları sistemler ve alçak dünya yörüngesinde (LEO), 640 ila 1120 kilometre arasındaki uyduları kullanan sistemler.
Genellikle sadece mesajlaşma ve sesle konuşma imkanı sunan bu telefonların bazı modellerinde sadece mesajlaşma veya sadece sesli görüşme özelliği bulunabiliyor. İhtiyaç duyulduğu alan baz istasyonlarının olmadığı bölgeler olduğu için yatlardan petrol tankerlerine kadar deniz araçlarında ve Amazon ormanları gibi gezegenin uzan bölgelerinde kullanılmakta.
Bazı ülkeler terör ve benzeri faaliyetleri kolaylaştırdığını iddia ederek uydu telefonlarını yasaklamış olsa da, dünya genelinde gelişmiş ülkelerin büyük bir bölümünde yasal olarak kullanılmaktadır. Bazı ülkeler ise sadece belirli uydulara izin vererek diğer uydularla iletişim kuran telefonlara yasa dışı olarak sınıflandırıyor. Kapalı alanlarda çekim gücü çok düşük olduğu için bir apartmanın zemin katında uydu telefonu kullanmak pek sağlıklı değildir.
Askeri birlikler tarafından da tercih edilen uydu telefonlarını en basit şekilde özetlemek gerekirse: normal telefon bağlantısının sağlanamadığı alanlarda uydular aracılığıyla iletişim kurma imkanı sunuyor.
iPhone 13 uydu telefonu olabilir mi?
Kuo’nun paylaştığı rapora göre, iPhone 13’ün içerisinde LEO uydu iletişim yeteneklerine sahip olan bir Qualcomm X60 modem yer alacak. Teorik olarak 7.5 Gbps indirme ve 3 Gbps yükleme hızına ulaşabilen bu modem hali hazırda Snapdragon 888‘de bulunuyor ve Xiaomi Mi 11, Samsung Galaxy Z Fold 3 5G ve Galaxy S21 5G başta olmak üzere piyasadaki birçok amiral gemisi telefon bu işlemciden güç alıyor.
Yani Snapdragon 888’li telefonlar uydu iletişimi yeteneğine mi sahip? Hayır! iPhone 13, Kuo’nun iddia ettiği yeteneğe sahip olacaksa, özelleştirilmiş bir Qualcomm Snapdragon X60 modem karşımıza çıkacak. Zira bu modemin içerisinde varsayılan olarak LEO uydusu desteği yok.
Qualcomm çoktan kolları sıvadı
Ancak bu olmayacağı veya zor olduğu anlamına gelmiyor. İlk adımlar çoktan atıldı: Qualcomm geçtiğimiz Şubat ayında X65 modemi için Globalstar Band n53 entegrasyonunu duyurdu ve bu gelişme sonrasında Globalstar hisselerinde yüzde 142 civarında bir artış yaşandı.
Yani Apple’dan talep gelmesi halinde Qualcomm’un böyle bir çözümü sunmak için hazırlığı hatta alt yapısı var. Şimdi burada LEO’nun yani Low Earth Orbit’in ne olduğunu anlamamız gerekiyor.
LEO: Alçak uydu yörüngesi nedir?
LEO: Low Earth Orbit veya dilimize çevrilmiş haliyle alçak uydu yörüngesi anlamına gelmektedir. Yerküreye en yakın yörünge olan LEO’da yer alan uyduların gecikme süreleri tek bir yönde 0.05 saniye civarlarındadır.
Bu kapsamda LEO yörüngesine yerleştirilen uydular, uydu telefonları için yaygın bir şekilde kullanılırken, iletişim için gereken güç miktarının düşük olması avantaj sağlamakta. Alçak yörüngenin dezavantajı ise yerküreye yakınlığı nedeniyle kapsama alanının düşük olması ve buna bağlı olarak dünya genelinde hizmet sunmak isteyen bir şirketin onlarca uyduya ihtiyaç duyması.
LEO’yu duyan birçok kişi “bu kısa mesafede yörünge mi olur?” diyerek şaşırıyor olsa da, atmosfer tabakasının 17 – 18. km’sinden sonra oksijen miktarının, 50. km’den sonra ise yerçekiminin oldukça azaldığını belirtmek isteriz.
Diyelim ki iddialar doğru çıktı ve iPhone 13’ün içerisindeki modem LEO uyduları ile bağlantı yeteneğine sahip. Bu teknoloji devi Apple’ın kullanıcılara uydu telefonu özelliği sunacağı anlamına gelmiyor. Yazılımsal bir geliştirme yapılmazsa, telefonun içerisinde en gelişmiş donanımda yer alsa bir işe yaramaz.
iPhone’ların ilk etapta FM Radyo için gerekli donanıma sahip olması, ancak Apple’ın hiçbir zaman bu özelliği kullanmaya izin vermemesini en yakın örnek olarak gösterebiliriz.
Bu durumda üç farklı senaryo ortaya çıkıyor;
- Apple ilerleyen dönemde etkinleştirmeyi planlayarak iPhone 13 serisinde bu donanıma yer verecek.
- Şu anda çok erken olduğu için LEO uyduları ile iletişim kurabilen iPhone’ları önümüzdeki yıllarda göreceğiz.
- Apple bu konuda hiç adım atmayacak ve sadece bir iddia olarak kalacak.
Olumsuz düşünmeyelim ve ilk iki senaryoya bakalım. Hatta çok daha iyimser düşünerek, Apple’ın lansmandan sonra hemen uydu telefonu desteğini sunduğunu düşünelim. Türkiye’ye bir kenara bırakalım, dünya genelinde birçok kişi bu hizmeti kullanmaz, sebebi: maliyetler ve tasarlanma amacı.
Uydu telefonları hepimizin bildiği üzere telefonun çekmeyeceği uzak konumlarda hizmet sunmak için tasarlanıyor. Böyle bir hizmeti kullananların sayısı da az olduğu için (son kullanıcıya yönelik değil) maliyetler oldukça yüksek bir şekilde karşımıza çıkıyor.
Uydu telefonu hizmeti sunan ve bu konuda Apple’ın ortak bir çalışma yürüteceği iddia edilen Globalstar’ın tarifeleri aslında tüm durumu özetliyor.
- Günde tek bir kısa mesaj için aylık: 8,95 dolar
- Sınırsız mesaj hakkı için aylık: 34,95 dolar
- 150 dakika sesli görüşme için aylık: 79,99 dolar
- Sınırsız arama için aylık: 199,99 dolar
ABD başta olmak üzere birçok ülke için birim fiyat düşük görünüyor olsa da, aslında değil. Zira çok daha ucuza ABD’de sınırsız tarifelere sahip olabilmeniz mümkün. New York, Atlanta veya Kaliforniya’da yaşayan bir kullanıcı iPhone 13’ün uydu telefonu özelliği için neden daha yüksek bir ücret ödesin?
Özetle: Apple’ın bu teknolojiyi çok kısa bir süre içerisinde kullanıcılara sunmasını beklemiyoruz. Hemen kullanıma sunulsa bile normal bir kullanıcının bu özelliği tercih etmeyeceğini / ihtiyaç duymayacağını rahatlıkla söyleyebiliriz. Tabi hedef kitle içerisindeki kullanıcılar için oldukça iyi bir gelişme. Eğer bir yat sahibi, sürekli kamp yapan bir maceracı veya dağcıysanız, dünyanın en gelişmiş uydu telefonuna sahip olacağınız ortada.
Bu konuda yaşanan gelişmeleri sizlere aktarmaya devam edeceğiz.
Güzel bir yazı olmuş, bu detaylı ve anlaşılır yazı için teşekkürler.
Uyduları dünya yörüngesinde tutan şey dünya çevresinde dönme hızlarının oluşturduğu yerçekimine ters yöndeki kuvvettir.50 km yada 50.000 km uzaklıkta yerçekiminin azalma miktarı aşırı azdır ve ihmal edilebilir.Çünkü bu kuvvet dünya sabiti ile çarpılıp aradaki uzaklığın karesine bölünmesiyle bulunur ve dünya sabiti uydunun kütlesinin yanında aşırı büyüktür.