Bilim insanları Mars depremleri sayesinde gezegenin çekirdeği hakkında yeni bilgiler elde etti. NASA’nın InSight iniş aracı 2018’in sonlarında Mars’a ulaştı. Ardından Kızıl Gezegen’de bilinen ilk depremleri tespit etti. InSight’ın topladığı sismik dalgaların analizleriyle araştırmacılar ilk CT taramasını yaptı. Bilim insanları yeni bir makale ile bulgularını açıkladı. Mars’a dair yeni bilgiler neler?
Zhurong gezgininin Mars’a iniş anını gösteren videolar paylaşıldı
Mars depremleri yeni bilgiler sağladı
Insight, Kızıl Gezegen’e indiğinden beri küçük sarsıntılar dahil binden fazla Mars depremleri kayıtlarını tuttu. Bu depremlerin çoğu, karadan bin kilometreden daha uzakta, sismik olarak aktif bir bölgeden kaynaklıydı. Depremlerin küçük bir kısmı 3.0 ile 4.0 arasında değişen büyüklüklere sahipti. Ortaya çıkan titreşimler, bilim insanlarının Mars’ı araştırmasını ve iç yapısı hakkında yeni ipuçları ortaya çıkarmasını sağladı.
ETH Zürihten sismolog Simon Stähler ve meslektaşları 11 depremden gelen sismik dalgaları analiz etti. Ekip, basınç ve kesme dalgalarını aradı. Basınç dalgalarından farklı olarak, kesme dalgaları bir sıvıdan geçemez. Bunlar katı maddelerde yan yana daha yavaş hareket eder.
Bu 11 olaydan altı set titreşim güçlü kesme dalgalarına sahipti. Stähler, “Bu kesme dalgalarının gücü, katı bir çekirdeğe girmek ve kısmen emilmek yerine sıvı bir çekirdeğin dış yüzeyinden yansıdıklarını gösteriyor.” dedi. Science‘daki çalışmaya göre, her depremde basınç ve kesme dalgalarının InSight’a varış süreleri arasındaki fark Mars’ın çekirdeğinin yaklaşık 3 bin 660 kilometre çapında olduğunu gösteriyor.
Kızıl Gezegen’in çekirdeği, önceki bazı çalışmaların ortaya koyduğu gibi en azından kısmen sıvı. Bununla birlikte, beklenenden biraz daha büyük. Ayrıca Mars depremleri gezegenin kabuğunun kalınlığına da işaret ediyor. Kızıl Gezegen’in çekirdeği o kadar büyük ki, InSight’ın gezegenin büyük bir bölümünden belirli türde sismik dalgaları almasını engelliyor. Bu da Mars’ın sismik olarak, arazi aracının sensörlerinin algılayabileceğinden daha aktif olabileceğini gösteriyor.
ETH Zürihten jeofizikçi Amir Khan, “Yeni veriler gezegenin dış çekirdeğinin sıvı olduğunu doğruladı. Mars’ın Dünya gibi katı bir iç çekirdeğe sahip olup olmadığı henüz net değil.” dedi.
Kabuğun ortalama kalınlığı ne kadar?
InSight’ın kör noktalarından biri Mars’ın en büyük yanardağlarından bazılarına ev sahipliği yapan Tharsis bölgesi. Bu bölgedeki volkanik faaliyet ve aynı zamanda kabuk içindeki erimiş kaya hareketi, depremleri veya sismik dalgaları tetikleyebilir.
Ayrıca Khan ve meslektaşları, InSight’ın sismik kör noktasının tahmini bir nedenine de ışık tuttu. Buna göre, sismik dalgalar gezegenin derinliklerinde ilerlerken yavaşlama ve bükülmeden kaynaklanabilir. Sismik dalga hızı ve yönündeki değişiklikler, kaya sıcaklığı veya yoğunluğundaki değişikliklerden oluşabilir.
Köln Üniversitesinden sismolog Brigitte Knapmeyer-Endrun, kabuğun ortalama kalınlığının muhtemelen 24 ila 72 kilometre arasında olduğunu söyledi. Örneğin, Dünya’nın okyanus kabuğu yaklaşık 6 ila 7 kilometre kalınlıkta. Gezegenin kıtasal kabuğu ise 35 ila 40 kilometre kalınlığında.
