Çin, 1924‘te kurduğu Propaganda Departmanı aracılığıyla film, radyo ve basını kontrol etmeyi hedefledi. Bu departman Çin sinemasında yayınlanacak olan tüm filmleri kontrol ederek içlerindeki istenmeyecek fikirleri, sözleri, görüntüleri sansürleme ve yapım içerisinden çıkarma yetkisine sahip.

Aynı departman Çin’deki radyo ve televizyonlarda da söz hakkına sahip. Ayrıca yıllar geçtikçe revize edilmiştir ve belirsiz kurallara sahip olması nedeniyle Çin hükümetinin elini güçlendirmiştir. İşte zaman içerisinde Asya’da yaşanan sansür olaylarının oyun ve film endüstrisine etkisi…

Çin’de görebileceğimiz en ilginç teknolojik ürün ve çalışmalar

Film ve Oyun endüstrisinin Çin’e göre şekillenmesi

Bu durum günümüzde oyunlar için de uygulanıyor. Örneğin dünyada popüler bir dijital oyun platformu olan Steam’in Çin’de özel bir sürümü bulunuyor. Normalde bizim kullandığımız Steam’de oyun sayısı yüz binleri aşarken Çin’deki versiyonda bu yüzlerce olarak karşımıza çıkıyor. Hatta popüler bir oyun olan Counter Strike: Global Offensive’in Çin için özel bir sürümü var. Bu sürümde farklı animasyonlar ve silah kaplamaları yer alıyor. Özellikle Çin kültüründe kuru kafalar kötü çağrışımlar yaptığı ve ölümü simgelediği için kuru kafalı silah kaplamaları oyundan çıkarılmıştır.

Çin’in uyguladığı bu sansür dünyanın geri kalanı için pek umursanmayacak bir şeydi ta ki Çin’in ticari potansiyel artıncaya dek. Çin’in 1 milyardan fazla bir nüfusu bulunuyor ve son yıllarda Çinlilerin satın alma gücü yükselmeye başladı. Satın alma gücünün yükselmesi ile bu kalabalık nüfus, dünyadaki büyük film ve oyun şirketlerinin dikkatini çekti. Tam bu noktada bahsi geçen şirketler ile Çinli tüketiciler arasına Çin hükümeti giriyordu. 

Söz konusu 1988‘de revize edilmiş haliyle devreye giren Propaganda Departmanı diğer ülkelerdeki şirketleri kısıtlıyordu. Şirketler ya bu kurallara uyacaklardı ya da Çin pazarına giremeyeceklerdi. Bu noktada birçok şirket söz konusu departmanın koyduğu kurallara uydu.

Propaganda Departmanı’na bağlı Çin Devlet Basın ve Yayın İdaresi bugüne kadar 71 filmi ülkede yasakladı. Bu departman ülke içerisinde karışıklık çıkarabilecek ya da başka ülkelerin propagandasını yaptığını düşündüğü filmleri direkt yasaklıyor. Departman günümüze yakın bir tarihte kurulsa da daha önce çıkmış filmleri de yasaklamıştır. Yasaklanan filmler arasında Çinli yapımlar da yer alıyor.

Çin’de yasaklanan bazı filmler:

• Frankenstein – 1931 – ABD

• Alice in Wonderland – 1933 – ABD

• Back to the Future – 1985 – ABD

• Mama-1990 – Çin

• Seven years in Tibet – 1997 – ABD

• V for Vendetta – 2005 – ABD

• World War Z – 2013 – Birleşik Krallık ve ABD

Yukarıda yer alan ve bugüne kadar yasaklanan filmlerin çok garip yasaklanma sebepleri var. Fakat World War Z’nin yasaklanma nedenlerinden biri çok ilginç. Bu filmin yasaklanmasının iki nedeni var. Birincisi yukarıda da bahsettiğimiz gibi Çin kültüründeki kuru kafanın getirdiği çağrışımlar çünkü filmde zombiler bulunuyor. İkincisi ise Brad Pitt’in filmde yer alması. Çünkü Brad Pitt daha önce Seven years in Tibet filminde oynamıştı. Bu iki nedenden dolayı World War Z, Çin’de yasaklandı.

Yasaklananlar arasında Komünist Çin rejiminin öncesinde ve Hong Kong’da çekilmiş tüm filmler yer alıyor. Listelerde tek bir stüdyonun filmlerinin yasaklanmadığını görüyoruz, MARVEL. Marvel filmlerinde Çin hükümetini rahatsız edecek şeyler bulunmuyor. Bunun nedeni ise aşırı şiddet ve Çin’e karşı propaganda içermemesi. Marvel filmlerinde kötüler genellikle bir ırka ait olmayıp daha çok uzaylılar ya da robotlar olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca stüdyonun çektiği çoğu filmde ırkların bir araya gelip robotlara veya dünya dışından gelmiş varlıklara karşı mücadele ettiğini biliyoruz. Bu nedenle Çin hükümeti henüz hiçbir Marvel filmini yasaklamasa da bazı Marvel filmlerindeki sahnelerin değiştirilmesini istemiştir.

Örneğin Iron Man 2 filminde, oyuncuların “Rusya” ve “Rusça” dedikleri yerlerdeki sesler boğuk ve altyazılar çevrilmemiş şekilde yayınlandı. Sahneleri çıkarılan ya da değiştirilen bir diğer Marvel filmi ise Logan’dı. Aşırı şiddet ve çıplaklık içeren bazı sahneler filmden çıkarıldı. Marvel’in dikkatli tavırları birçok insana Stüdyonun Çin’in kurallarına göre film çektiğini düşündürttü.

Çin’de yasaklanan oyunların sayısı oldukça az. Bugüne kadar Çin’de 16 oyun yasaklandı. Bunlar arasında, Battlefield 4, Hearts of Iron, Free Fire, Fortnite, Paladins, Comand & Conquer: Generals ve Football Manager 2005 bulunuyor.

Battlefield 4’ün yasaklanmasının nedeni, Çin’i bir istilacı olarak göstermeleri ve Çin üzerinde operasyonlar olması. Ayrıca Çin hükümeti Battlefield 4‘te kültürel işgalin simgelendiğini belirtti.

Oyunlar ve filmler konusunda kısıtlamacı bir tavır izleyen Çin, yine de çok az sayıda oyunu yasaklamıştır. Çin ile Almanya’yı kıyaslayacak olursak Almanya bugüne kadar, Çin’e göre çok daha fazla oyunu yasakladı. Yasaklar bir yana, şirketlerin Çin üzerinde uyması gereken bazı kurallar var.

Oyun ve film yapımcıları Çin’de herhangi bir ürününü satmak istiyorsa ülke içerisindeki yazılı olan ve olmayan birtakım kurallara uymak zorunda. Yazılı olmayan kurallar ise bazı etnik kökenler ve batıl inançlardan oluşuyor. Çin içerisindeki bu belirsizlik, hükümetin elini daha da güçlendiriyor çünkü istedikleri yapımları yasaklayabiliyor ya da değiştirilmesini isteyebiliyor. Yazılı kurallar belirsiz ve sürekli değiştiğinden, şirketler bu kuralları deneme yanılma yoluyla öğreniyor.

2018 yılında Çin Devlet ve Basın Yayın İdaresi, ülkeye girecek her oyun için yeni yönergeler yayınladı ve yalnızca içeriği değil, video oyunu tüketimine de sert kısıtlamalar getirdi. Temmuz ayının başında Tencent, çocukların akşam 10 ile sabah 8 arasında oyun oynamasını önlemek için yüz tanıma teknolojisini kullanmaya başladı. Yine de oyun ve film endüstrisine kökten yasak getirme söz konusu değil. Çin şu anda film ve oyun endüstrisi için büyük bir pazar.

Çin’in 2023’te oyun pazarında 27,3 milyar dolarlık bir paya sahip olması bekleniyor. Yine 2023 yılında küresel oyun endüstrisinin 200 milyar dolarlık bir pazar payına sahip olacağı öngörülüyor. Ayrıca Asya oyun pazarının 2020 yılındaki payı 78 milyar dolar olarak raporlanmış. Bu büyük Asya bölgesinin yalnızca 27 milyar dolarını Çin oluşturuyor. Bu kadar büyük pazar payını hiçbir oyun şirketi kaçırmak istemediğinden, piyasaya sürdükleri çoğu oyun Çin tarafından yasaklanmayacak şekilde geliştiriliyor.

Oyun endüstrisi gibi film endüstrisi de Çin’e ayak uyduruyor. Küresel film endüstrisi 2018’de 136 milyar dolar değerindeydi. Bununla birlikte 2020’de Çin, brüt toplamda Kuzey Amerika bölgesini geçerek en büyük gişe bölgesi haline geldi. Oyun endüstrisi olarak Kuzey Amerika’nın gerisinde olmasına rağmen Çin, film endüstrisinde ABD’yi geçti.

Zaman geçtikçe büyük bir pazar haline gelen Çin, eğlence sektöründeki tüm şirketlerin ilgisini çekti. Özellikle oyun ve film endüstrisi Çin’de büyümeye devam ediyor ve şirketler Çin’e göre oyun ve filmler üretiyor. Daha önce oyun ve filmlerde yasaklanabilecek sahneler/sekanslar geliştiriciler tarafından çıkarılıyordu. Fakat günümüzde geliştirme maliyetlerinin artması bu işi daha zor hale getirdiğinden stüdyolar yasaklanabilecek sahneler/sekanslar koymaktan çekiniyor. Çünkü bir yapımın herhangi bir pazardan yasaklanması o stüdyo için gelir kaybı anlamına geliyor.

Çin’in yasaklar üzerindeki belirsizlik sisi kalkacak mı ya da daha ılımlı bir hale gelecek mi henüz belli değil. Şimdilik oyun ve film endüstrisi Çin’e göre şekillenmeye devam edecek gibi duruyor.