Oyun dünyası günümüzün en gözde sektörlerinden biri. Tüm dünyayı saran ekonomik kriz hemen herkese zarar verirken, bu dijital sektör durumdan ufak sıyrıklarla çıkmaya başardı. Günümüzde Hollywood sektörünü bile imrendiren cirolarla birlikte, oyunlar neredeyse her 5 kişiden ikisinin evine giriyor.


Modern Warfare 2 yılın en çok satan oyunu

Tabii ki durumun böyle olması, oyunlar ve şiddet başlığı altında hükümetlerinde ilgisini çekmeye başladı. Eskiden hükümetler filmleri kötü örnek olduğu için yasaklıyordu. Ancak günümüzde, dijital yapımlar sansürcülükten ve engellemelerden nasibini alıyor.


Batman’in filmi yasaklanırken, oyunu sansürlerden kurtuldu

Üstelik bu olay bazı ülkelerde o kadar yaygın ki, devletler yasaklar için kırmızı çizgilerini bile çizmiş. Geçtiğimiz günlerde Aliens Versus Predator oyununa açılan yasaklama davalarıyla bu konu tekrar gündeme gelmiş oldu. Bizde, sizin için daha önce bu tarz popüler oyunlara açılan yasaklama davalarını ve nedenlerini araştırdık.

Ülkelerin bu konudaki davranışlarına göz attığımız zaman genelde hükümetler siyasi sebeblerden dolayı oyunlara sansür uyguluyor. Uyuştucu, cinsel içerik ve şiddet içerikleri ise en çok yapımın başını yakan sebeplerde ilk sıralarda yer alıyor. Bazı hükümetler yasağa toptan karşıyken, bazıları ise çocukça sebeblerden dolayı oyunların satışlarını durdurmuş. Bakın ülkeler, hangi oyunları ne sebepler göstererek sansürlemiş ya da yasaklamış?

 

{pagebreak::Avustralya}

Avustralya

Yasaklar konusunda en tecrübeli ülke Avustralya. Buradaki hükümetler tam olarak 33 popüler oyunu yasakladı. Bu yapımlara bir göz atarsak içlerinde, Left 4 Dead 2, Aliens Versus Predator, GTA serisi, Manhunt ve hatta çapkınlık oyunu Larry bile var. Avustralya hükümetinin bu yasaklar için nedenleri ise oldukça ilginç.


AVP’nin içeriği böyle olsaydı ülkeyle arası bozulmayacaktı

Aliens Versus Predator, Risen, GTA serisi, Postal 2, Manhunt 1-2 ve Fear 2 gibi yapımlar şiddet içeriği nedeniyle ülkede kara listeye alındı. Fallout 3, Blits The Legue, adlı oyunlar ise uyuşturucuya özendirdiği için yasaklandı.


Avustaralya bu adamı bile sevmiyor

7 Sins, Larry, BMX XXX, Risen ve yine GTA serisi de sex içeriği nedeniyle Avustralya yasalarına takıldı. Belki de en komik, yasaklama hikayesi de Voyeur adlı oyuna ait. Bu yapım sadece içerdiği cinsel içerikli bir diyalog yüzünden ülke sınırlarından sürüldü.

{pagebreak::Çin}

Çin

Teknolojiye yaktın bu millet her şeyi kopyalaması ve aldığı kararlarla dünya kamuoyunu kızdırmasıyla ünlü. Bu ülkenin oyun yasakları konusunda fazla bir sorunu yok. Ancak Çin hükümetinin filmler, kitaplar ve oyunlar konusunda asla değişmeyen bir çizgisi var. Ülke halkını küçük düşüren, ya da onların dış politikalarına uymayan her konu hemen sansüre maruz kalıyor.


Bu yasak, oyunu beceremeyen bir yöneticinin işi olabilir

Commmand & Conquer Generals, Çin ordusunu yanlış lanse ettiği için yöneticiler tarafından yasaklandı. Hatta hırsını alamayan hükümet o dönem EA’yi dava bile etmişti. Project I.G.I 2‘de yine halkı ve orduyu ülkenin çizdiği imajın dışında anlattığı için sansürden nasibini aldı. Asya’nın bu bol nüfuslu ülkesinin en komik yasak hikayesi ise Football Menager 2005 ve Hearts of Iron yapımlarıyla yaşandı.


Siyaset bu yapımın bile başını yaktı

Bir futbol oyunu olmasına rağmen, Football Menager 2005 ülkenin iç ve dış siyasetine uymadığı gerekçesiyle ülke topraklarından sürülmüştü. Bu garip durumun nedeni ise, oyunun Tibet’i bağımsız bir ülke gibi göstermesi. Yıllardır Budist’lerin bu kutsal mekanına gözünü diken Çin hükümeti, Tibet‘i tüm dünya medyasından silmek için elinden geleni yapıyor. Hearts of Iron ise ülkenin coğrafyasıyla ilgili dersine iyi çalışmadığı için ordunun ve devletin nefretini kazandı.

{pagebreak::Almanya}

Almanya

Avrupa Birliği’nin önemli üyelerinden biri olan bu ülke genelde demokrasi ve özgürlük yanlısı olarak bilinir. Ancak Alman‘ları kızdırmak için sadece 60 yıl önceye gitmek yeterli. Bu ülkede Nazi dönemiyle ilgili yapılan her görsel basılı medya büyük tepki çekiyor. Ayrıca Alman yasalarına göre, ülkede Nazi kelimesi tabu olduğu için, eğer yapımlarınızda Üçüncü Reich‘ı kullanmak istiyorsanız bu ülkeyi satış listenizden çıkartın.

Ufak bir unutkanlık Revan’ın başını yakıyordu

Alman hükümeti sadece Nazi içeriği olduğu için oyunları sansürlüyor ya da yasaklıyor. Geçtiğimiz aylarda çıkan Wolfenstein çok ufak bir hata yüzünden Almanya’yı kızdırmıştı. Normalde bu ülke için özel hazırlanmış yapımda, gamalı haçlı bayraklar sansürlenip sadece kırmızı ve beyaz renkler bırakılmıştı.

Ancak dalgın bir programcı, oyunun sadece bir bölümünde gamalı hacı unuttuğu için, Wolfenstein neredeyse hükümet tarafından dava ediliyordu. Yapımcı Raven, yapımın tüm kopyalarını toplattı ve yerine düzeltilmiş versiyonları ülkede dağıtmaya başladı.

Nazi’ler yüzünden bu yapım bile yasaklandı

Commandos, Mortyr ve Wolfenstein serileri açık açık Nazi dönemine referans verdiği için bu ülkenin sansürüne uğradı. Öte yandan, Mortal Kombat serisi ve Soldier of Fortune oyunu içerdiği şiddet ve halktan gelen tepki nedeniyle ülkede yasaklanmıştı.

{pagebreak::Suudi Arabistan}

Suudi Arabistan

Petrol rezervlerinin çoğunluğunu elinde tutan Arap ülkeleri aynı zamanda dünyanın en zengin topluluklarından biri. Paraları bol olduğu için, bu ülkeler birliğinde teknolojik ürünlere ilgi büyük oranda fazla. Ancak Suudi Arabistan‘da, şeriat kuralları gereği İslam’a uymadığını düşündüğü materyalleri yasaklıyor.


Şiddet ve Yunan tanrıları Arapları kızdırdı

Ayrıca Araplar siyasi düşman olarak gördükleri ülkelerin ürünlerinin de ülkelerinde satılmasını istemiyor. Her ne kadar kurallar sert olsa da, Suudi Arabistan’da yasaklanan oyunlar aslında Avustralya yanında çok az gözüküyor. God of War serisi, fazla şiddet içerdiği ve Yunan tanrılarını ön plana çıkarttığı için Araplar tarafından yasaklandı.


Haşhaşi’ler Arapların imajına uymuyor

Modern Warfare 1 yine şiddet içeriği ve Müslüman’ları terörist gibi gösterdiği için satışı durduruldu. Assassin’s Creed 1, şiddet içerdiği bahanesiyle ülke tarafından kara listeye alınmıştı. Ancak alt metinler biraz incelenince, oyunun çizdiği Arap imajının kral ve halk tarafından pek hoş karşılanmadığını görüyoruz. Pokemon serisine ait tüm oyunlar ise Zionist içeriği ve kumara (kart oyunları) alıştırdığı gerekçesiyle bu ülkeler birliği tarafından ülke sınırları içerisine alınmadı.

{pagebreak::Japonya}

Japonya

Bu sempatik teknoloji dehası insanları kızdırmak gerçekten zordur. Kültürleri ve inançları gereği Japon‘lar az sinirlenirler, ancak bu ufak yapılı insanları kızdırmayı başarırsanız yandınız demektir. Her ne kadar PlayStation ve Anime‘ler sayesinde oyun sektörünün büyük çoğunluğunu ellerinde tutsalar da Asya’nın bu en eski uygarlığı bile bazen sansür uyguluyor.


Atom bombası bu ülkede hala unutulmuyor

Kültürleri gereği milli birliğe çok önem veren Japon’lar aynı Alman’lar gibi kendilerine İkinci Dünya Savaşı‘nı hatırlatan şeylere pek hoş bakmıyorlar. Ülkede şimdiye kadar resmi olarak üç yapım yasaklandı. Bunlardan biri, şiddet içeriği ve nedeniyle GTA 3. Diğer iki tanesi ise geçtiğimiz yılın en çok satan yapımları.


Dedelerine saygısızlık ettiği için Japon’lar bu oyunu da yasakladı

Japon meclisi, Call of Duty: World at War atalarını doğru yansıtmadığı gerekçesiyle yapımcı firmaya bu sorunu düzeltmeleri konusunda bir uyarıda bulundu. Ancak yapımcılar bu konuda hiçbir geri adım atmayınca beklemeyen bir kararla oyun ülkede yasaklılar listesine alındı.

Fallout 3′ün bu listeye girme neden ise hem ilginç hem de üzücü. Oyunda atom bombasını fazlasıyla öven diyaloglar ve ülke halkına Hiroşima – Nagasaki felaketini hatırlatan referanslar bulunduğu için yapımın ülkedeki satışı durduruldu.

{pagebreak::Bir de bu örnekler var }

Bir de bu örnekler var

Öte yandan yasakları sevmeyen ya da mecburiyetten bu işi yapamayan ülkeler de var. Örneğin, Yunanistan, hükümeti korsanın önüne geçmek için oyunlara sansür ya da yasak koymuyor. Kanada ise, kullandığı yaş sınırı sisteminden oldukça memnun. Devlet olarak geliştirdikleri bir anti oyun prensipleri yok. Manhunt gibi fazla şiddet içeren oyunları ise, sadece ulaşılması daha zor hale getiriyorlar ve yaş sınırını artırıyorlar.


Manhunt en sabırlı ülkeleri bile çileden çıkarttı

Yapımcıların başını en çok ağrıtan ülkelerden biri olan Amerika‘da resmi olarak oyunlara bir yasak getirmedi. Ancak farklı eyaletlerin farklı kanunlarına göre, GTA serisi gibi oyunların satışının durdurulduğu durumlar oldu. ABD sansür uygulamak yerine, PG sisteminin ve sosyal kuralların daha fazla uygulanmasına önem gösteriyor. Fransız kanunlarına göre, sansür ve yasakçılık yapmak neredeyse imkansız.

Ülke geliştirdiği PEGI sistemi sayesinde, şimdiye kadar hiçbir yapımın satışını engellemedi. Bunun yerine, fazla şiddet içeren oyunların satın alınabilmesi için bazı kurallar koydu. İtalya şimdiye kadar sadece Manhunt 2′yi yasakladı daha sonrada hükümet bundan vazgeçerek yapımın satışını yasal hale getirdi. Meksika‘da resmi olarak yasak politikası olmayan ülkelerden.

Ancak Tom Clansy’s Ghost Recon Advanced Warfighter 2‘de Meksika’nın başına bela olan terörist örgütler konu alındığı için, hükümet bu yapımın dağıtımını durdurdu. Tayland’da sadece Hentai ve erotik içerikli oyunlar yasak. İngiltere’de ise tıpkı, Amerika ve Fransa gibi hazırladığı yaş sınırı yasalarına güveniyor, bu yüzden orada da resmi bir yasak davası yaşanmadı.

Rusya ise Modern Warfare 2‘deki havaalanı sahnesi yüzünden bu oyunu neredeyse yasaklıyordu. Daha sonra hükümet ve yapımcılar bir anlaşmaya vardı.

{pagebreak::Yazarlarımız ne dedi?}

Yazarlarımız ne dedi?

Akhun Aktosun: Avustralya’yı kangurular yönetiyor olmalı.

Ecevit Bıktım: Bence bazı oyunlar gerçekten yasaklanmayı hak ediyor. Ancak bu işler Çin, Rusya ve Almanya örneği gibi olmamalı. Politikanın bu işe karışmaması lazım. Sadece oyun Manhunt gibi fazla şiddet içeriyorsa, o zaman sansürlenmeli. Ben, FPS‘lerin şiddet içerdiğini düşünmüyorum, zaten her şey çok çabuk olup bitiyor. Tabii ki, özgürlüğün de bir sınırı olmalı ama bunu ülkeler işleyen kanunlarla yararlı hale getirmeli.

Aykut Göker: Oyunlar yasaklanmayı hak ediyor mu? Bence ufak yaştaki kullanıcılar için zararlı içerik barındıran yapımlar mevcut. Kimi erotik içeriğiyle, kimi ise vahşet sahneleriyle küçük beyinlere zarar verebilir. Ancak yasağın adının nasıl konulduğu önemli.

Bir oyunun ülkede dağıtılması tamamen yasaklanmamalı. Onun yerine, zararlı içeriğe sahip olduğu düşünülen oyunlar, “yaş sınırı” koyularak yayınlanmalı. Sonuçta 18 yaş altı için problem teşkil eden bir yapım, neden 18 yaş üstü için de ulaşılamaz olsun? Sonra bunun ucu farklı yerlere gider…

Hakkı Alkan: Sanal ortamda sansüre karşıyım. Ancak suç teşkil edecek bir içerik varsa da buna yasalar doğrultusunda işlem yapılması taraftarıyım. Örnek olarak yurtdışındaki oyun inceleme sitelerinde Erotic Empire adlı bir oyunun videoları ve ekran görüntüleri çok ilgi görüyor. Bu ilgi gören oyunun burada satışa sunulması, kim ne derse desin epey tepki toplayacak.

Bu durum biraz da erotik dükkanlara benziyor. Yasak değiller ama satışı ve erişimi konusunda da yasal düzenlemelere uygun olarak ticari varlıklarını sürdürüyorlar. Oyunlarda ise hem satış hem de erişim konusunda takip yapmak çok zor. Microsoft, işletim sistemlerinde bu konuya oldukça önem veriyor.


Yasaklanması gereken oyunlara örnek: Erotic Empire

Aile koruma programı sayesinde hangi oyunların oynanabileceğine siz karar verebiliyorsunuz. Ama bu durumda da bilgisayarı yöneten kişinin çocuğun değil, ebeveynin olması gerekiyor. Oysa günümüzde bu görevi çocuklar üstlenmiş durumdalar ve Administrator olarak çocuklar yetkililer. Bu durumda da bu engelleri aşmak ve zararlı içeriklere ulaşmak çok kolay oluyor. Çözüm olarak ebeveynlerin bu konularda daha da yetkin olması gerekiyor.

:: Sizce oyunlar yasaklanmalı mı? Hangi oyunun yasaklanmasını istersiniz?