Xiph.org: Özgür Çoklu Ortam

Özgür yazılımlardan bahsediyoruz; özgür yazılımların yanında özgür standartların da olması bu yazılımların özgürlüğünü daha iyi şekilde korumasını sağlayacak bir etken olduğu için de önemli durumdalar. Çoklu ortam dosyalarının da standartlar arasında olması, verinin patentsiz ve kullanım hakkı sınırlandırılmamış biçimlerde saklanması konusunda bir çok çalışma yapan bir kurum var: Xiph.org

Sitede yapılan açıklama, bir çok açık kod/özgür yazılım kurumunun felsefesini yansıtır nitelikte. Özetle şöyle diyorlar: "Bugün kullandığımız biçimleri yarın kullanabileceğimizin teminatı yok. Çünkü bugünkü sistem, sektördeki firmaların istedikleri şekilde ilerliyor. Her ne kadar Internet’in yaygınlaşması ve bilgi teknolojilerinin gelişmesiyle beraber dağıtıcı ve üretici firmalar bir miktar yenilgiye uğramış gözükseler de her an her şey olabilir ve çabaları özgürlükler aleyhinde sonuç verebilir. Bugün bile patentli bir dosya biçimini kullanarak bir eser dağıttığınızda veya ürün geliştirdiğinizde bir yerlere bir şey ödemek zorunda kalabiliyorsunuz. Bu sebeple özgür dosya biçimleri de özgür yazılımın bir parçasıdır." Ne diyelim, şimdiye kadar bir çok sayısal felâket senaryosu üzerine çalışmış insanlar olarak gerekliliklerini değil kullanımlarını tartışmaya meyilliyiz.

OGG Nedir?

En doğrusu OGG biçimini anlatarak başlamak. OGG, her ne kadar OGG Vorbis dosyalarının uzantısı olarak görsek de, esasen bir içerici biçim (container format) görevi görmektedir. Yani OGG biçimin içinde FLAC, Vorbis ve benzeri dosya biçimlerine ait bilgiler gömülebilir. İyi bir örnek vermek gerekirse, AVI uzantılı dosyalar video dosyalarıdır; fakat AVI biçiminin içinde, görüntüler DivX, XVid ve benzeri kodlayıcılar, sesler ise MP3 veya AC3 gibi kodlayıcılarla sıkıştırılmış durumdadır.

Xiph.org tarafından sunulan en tanınmış dosya biçimi OGG Vorbis. MP3 ve benzeri kayıplı sıkıştırma biçimleri arasında yerini bulmaya çalışan Vorbis, her ne kadar liderliğe uzak olsa da çokça kabul görmüş bir durumda ve sıkıştırma kalitesiyle, daha dinlenebilir yüksek oranda sıkıştırmalar sunmasıyla dilden dile, kulaktan kulağa geziniyor. Xiph.org, sadece Vorbis biçimini geliştirmiyor tabii ki. FLAC, Speex, Theora ve Tremor da diğer açık olarak geliştirdiği ve patentsiz olarak sunduğu/sunacağı dosya biçimleri arasında yer alıyor.

Vorbis, sıklıkla OGG veya OGG Vorbis olarak anılır, MP3 veya WMA benzeri bir ses sıkıştırma biçimidir. Biçim, kayıplı bir biçim olduğundan dolayı müzik verisinin bir kısmını kırpara ve sıkıştırma işlemini o şekilde yapar. Müzik dosyalarını düşük bit oranlarında dinlenebilir şekilde sıkıştırması sebebiyle sevilen bir biçimdir. MP3 ile kıyaslandığında daha "dinlenebilir" ses dosyalarını daha düşük boyutlarda sunmaktadır. Tabii bu dinlenebilirlik ölçütü biraz muğlak olmakla beraber denemeniz açısından aşağıda sizlere örnek dosya sunuyoruz. Tremor da kayar nokta işlemi yapamayan sistemler için, tamsayı işlemiyle Vorbis dosyalarını çözen bir çözücüdür.

FLAC, açılım olarak Free Lossless Audio Compression (özgür kayıpsız ses sıkıştırması) anlamına geliyor, ses dosyalarının CD’den WAV olarak alınmasından sonra bu dosyaları kayıpsız olarak sıkıştırılmasına ve bu şekilde dinlenmesine olanak sağlayan bir biçim. yani bir anlamda sesi zip veya benzeri bir sıkıştırıcıyla sıkıştırmış oluyorsunuz. Fakat, FLAC ses için özel geliştirildiği için sıkıştırma biçimlerinden daha iyi sonuçlar veriyor. Ayrıca, doğal olarak, bu biçim çalınabiliyor ve canlı olarak aktarılabiliyor.

Speex, konuşma için geliştirilmiş bir ses biçimi. Sesi, kayıplı olarak; fakat ses için eniyilenmiş şekilde sıkıştırmayı hedefliyor. Vorbis gibi; fakat ses verisinin nitelikleri göz önünde bulundurularak daha küçük dosyada daha yüksek kalite hedefiyle belki ileride Internet üzerinden yayınlanan konuşmaların önde gelen biçimi olacak.

Theora ise sese kendini admaış gibi görünen Xiph.org bünyesinde geliştirilen bir video biçimi. Esasen On2 Technologies tarafından geliştirilen VP3 adlı kodlayıcının geliştirilmiş hâli olan Theora, hâlen geliştirilme aşamasında (Alpha 5); fakat kullanılabilir durumda.

Az Laf Çok İş mi Dediniz?

O zaman buradaki dosya biçimlerini nasıl kullanabileceğinizi konuşalım.

OGG Vorbis dinlemek için örneğin, Windows altında Winamp, GNU/Linux sistemler için ise XMMS kullanabilirsiniz. Bu iki yazılım yıllardır Vorbis desteği veriyorlar. Vorbis biçiminde dosya oluşturmak için ise CDEX veya daha basit bir arayüze sahip olan OGGDropXP kullanabilirsiniz.

FLAC için kodlayıcı ve bütün ayarlara ulaşabileceğiniz arabirimi içeren yazılımı buradan indirebilirsiniz. Winamp için bir eklenti de Windows için olan paketin içinde gelmektedir.

Speex için kodlayıcı, çözücü ve dinlemenize imkân veren basit bir yazılım olarak kullanabileceğiniz Windows için Speex Drag’n’drop Frontend‘i buradan indirebilirsiniz.

Hemen Deneyin!

Burada bu ses biçimlerinden bazılarını denemek ister misiniz? SDN okurları için örnek dosyalar hazırladık.

Not: Burada 33 saniyesi kullanılan ve üzerinde sıkıştırma oranları denemesi yapılan eser Fred Scalliet‘e ait Death Star Sultans çalışmasıdır ve bir Creative Commons lisansı ile lisanslanmıştır. Siz de bu dosyaları bu çerçevede kullanabilir ve dağıtabilirsiniz. Eğer Fred Scalliet’in diğer çalışmalarına erişmek isterseniz buraya gidebilirsiniz. Kendisine, çalışmalarını Creative Commons lisanslarıyla kullanıma açtığı için teşekkür ederiz.

:: .Wav biçiminde özgün parça için tıklayın.
:: FLAC biçimindeki kayıpsız sıkıştırılmış parça için tıklayın.
:: Çeşitli sıkıştırma oranlarındaki Vorbis ve MP3 dosyalarını indirmek için tıklayın.

Eğer "dosyaları açamam ki, zip’li bunlar" diyorsanız www.7-zip.org adresine gidebilirsiniz.

SDN